Je zakdoek, boterhamzakje en klokhuis: waar gooi je ze in? Op alle locaties van de HU staan verschillende sets afvalbakken. Heeft dat scheiden zin? Dora Spronk is er al zes jaar verantwoordelijk voor en goudeerlijk over het matige succes.
Op 19 september ontstond plots een discussie op Teams. Ene Lars vroeg zich af of het gerucht is waar is dat de schoonmakers alle afvalbakken gewoon op één hoop gooien. ‘Als het zo is, vind ik het redelijk schandalig voor alle mensen die wel hun best doen om het afval te scheiden’, schreef hij.
Een relevante vraag, want wat gebeurt er eigenlijk met je afval dat je zorgvuldig in de – hopelijk – juiste bak hebt gegooid?
Zo’n tien jaar geleden sprak Hogeschool Utrecht een ambitieus voornemen uit: in 2020 zou nog maar 20 procent van het afval uit restafval bestaan. De overige 80 procent zou hergebruikt worden. Aan de afvalbaas van de HU Dora Spronk de eer om dat te gaan regelen.
PMD is verleden tijd
Spronk kreeg het advies van een extern bureau om meteen verschillende soorten afvalbakken neer te zetten. Als het aan de voorkant gescheiden werd zou de achterkant vanzelf meedoen, zo was de gedachte. Het bleek echter onmogelijk om een afnemer te vinden die alles ook gescheiden kon verwerken. Het resultaat? Alles belandde op een hoop en werd verbrand in China en Polen.
Inmiddels is er het een en ander veranderd aan de HU. De afvalbakken voor Plastic Metaal en Drankenkarton die in 2021 waren aangeschaft zijn nu veranderd in Plastic en Drankenkarton. Metalen kunnen aan de HU niet meer worden gescheiden. Iedereen kan zijn blikjes inleveren bij supermarkten die groter zijn dan 200 vierkante meter. Daarvoor moeten ze ongebutst zijn: niet in knijpen dus.
Goedbedoelde ideeën
Afvalscheiden aan de HU is ingewikkeld, vooral omdat het in alle panden anders wordt aangepakt. De invoer van het statiegeld (15 cent per blikje of flesje) in de zomer van 2021 gaf bijvoorbeeld wat gedoe. De weken daarna zag Spronk steeds meer mensen van buiten in de vuilnisbakken grijpen. ‘Ze visten de plastic flessen en de blikjes eruit, want daarmee verdienden ze algauw 45 euro per week. Maar al dat gegraai geeft rommel, en als je je handen bezeert zijn wij aansprakelijk.’ Het werd verboden.
Afgelopen voorjaar kwam ineens in elk pand een grote blauwe fles voor plastic flessen te staan. De opbrengst zou gaan naar een goed doel, zo had Green Office in het hoofd. Spronk: ‘Het is goed bedoeld. Maar vervolgens worden die flesjes door niemand opgehaald. Dan denk ik: jongens, bezint eer ge begint.’ De flesjes stonden eerst een poosje in de opslag en werden toen alsnog door de afvalverwerker gerecycled. Green Office zoekt nog naar een goed doel dat de flesjes wel kan ophalen.
En ondertussen zijn er ook nog de facilitaire bedrijven op de HU. Spronk: ‘Dan zie ik ineens dat de horeca in Heidelberglaan 15 glazen flesjes aan het verkopen is. Dat werkt niet, want we hebben daar geen afvalbakken voor. Daar zeg ik dan iets van. Glas is overigens mooi materiaal om te recyclen, zelfs als het vies is of de dop er nog op zit.’
Eigen bekers en muizen
Spronk kan het niet alleen. ‘Wij kunnen druk bezig zijn met afval scheiden, maar dan moet iedereen meedoen. Inkoop, het onderwijs, de horeca en alle gebruikers. Het afval dat naar binnen wordt gedragen moet er ook weer uit. Dus moeten we moeten vooral met z’n allen minder binnenhalen.’
Een van de initiatieven om minder afval binnen te halen was het afschaffen van de plastic bekertjes. Iedereen moest vanaf juni een eigen beker meebrengen naar de automaat. Spronk is tweeslachtig: ‘We willen duurzaam doen en in principe waren die eigen bekers een goed idee. Maar als vervolgens iedereen ze dagelijks gaat afwassen met heet water en zeep is de milieu-opbrengst weg. Laat staan als je hem ook nog gaat afdrogen met een papieren doek.’
Spronk: ‘Ik zeg: neem je mok mee naar huis als je hem wilt afwassen. We zijn trouwens ook te schoon. Want hoe vies is zo’n beker eigenlijk als je er zelf uit gedronken hebt? Omspoelen met koud water is ook prima. Hetzelfde geldt voor ongedierte. Ja, we hebben muizen. Ja so what? Het is niet hygiënisch, maar ze doen geen kwaad. Er scharrelen er wat rond, maar gif mogen we sinds januari niet meer gebruiken. We kunnen wel zorgen dat hun populatie niet uit de klauwen loopt: levensmiddelen van de horeca van de grond en geen eten laten liggen.’
Waar gaat ons afval heen na de HU?
En de vraag van medewerker Lars? Om daar antwoord op te kunnen geven moeten we kijken wat afvalophaalbedrijf Prezero precies doet, nadat ze met hun volle vrachtauto’s wegrijden van de campus. Spronk: ‘Ik ben overal welkom, bij alle bedrijven waar we mee samen werken. Maar ik ga daar niet met een verrekijker staan om het te controleren, dat gaat mij te ver.’
Bart Mooij van Prezero weet precies te vertellen waar hij alle bakken leegt. Het restafval gaat naar de verbrandingsovens in Coevorden en Roosendaal om te worden verbrand. Daarin wordt overigens ook afval uit andere landen verbrand. De ovens wekken energie op. Het GFT van de HU (uiteraard zonder de T van tuin) gaat naar vergistingsinstallaties in Rotterdam en wellicht komt er in de toekomst zo’n installatie op de campus te staan. Met de gassen die erbij vrijkomen kunnen gebouwen verwarmd worden.
Plastic en Drankkartons worden volgens Mooij tot plastic korrels vermalen in Zwolle. Van dat granulaat worden onder meer tuinmeubels en gieters gemaakt. Van de bekers werden tot nu toe plafondplaten en WC-papier gemaakt. Maar op 1 januari houden die prullenbakken voor bekers aan de HU op te bestaan, omdat ze naar verwachting niet meer nodig zullen zijn.
De HU-populatie moet beter zijn best doen
Prezero doet dus zijn best om de verschillende stromen goed te verwerken. En Spronk ook. ‘Maar ik ben ook afhankelijk van anderen en mijn collega’s van de facilitaire dienst. Padualaan 99 wilde bijvoorbeeld geen vloerstickers. Terwijl die wel nodig zijn om te laten zien waar alles in moet en dat de bakken allemaal bij elkaar blijven staan. Soms trekken mensen die bakken uit elkaar. Die kan ik niet in mijn eentje allemaal gaan terugzetten.’
Die afval-emmers zijn met kleur en borden aangekleed om de gebruiker wegwijs te maken. Maar vraag een handjevol gebruikers en ze snappen er niet veel van:
Spronk heeft de schoonmakers de opdracht gegeven de bakken met meer dan 10 procent dat er eigenlijk niet bij hoort (dat stellen ze vast met een scanner) bij het restafval te gooien. En dat zijn er aardig wat. Hoewel het wel elk jaar ietsje beter gaat, zegt Spronk. ‘Vroeger belandde bijvoorbeeld 40 procent van de etensresten bij het restafval. Nu nog maar 21 procent. Het bleek vooral fout te gaan bij de horeca. Die gooiden alles bij elkaar.’
Succesverhaaltjes
Iets anders wat verbeterd is, is het schoonmaken van de vloer. Spronk: ‘Vroeger schrobden we de vloeren heel heftig voordat we er een nieuwe coating overheen legden. Dat moest gebeuren met veel chemicaliën, dat in het afvalwater belandde. Nu laten we die achterwege. Alleen op de HL7 gebeurt dat nog op de oude manier, bij de 46 fysiolokalen.’ Ze werken daar met houtskoolpotloden en dat is smerig spul.
Chloor en ander gif als schoonmaakmiddel? No way. ‘Te slecht voor het milieu. We gebruiken nu alleen nog maar voor 99 procent microvezeldoekjes en microvezelmoppen. Chloor hebben deze panden nog nooit gezien, behalve van een handjevol ijverige schoonmakers die het in het verleden soms stiekem van thuis meebrachten, als ze het écht schoon wilden hebben’, lacht Spronk.
Vijf tips van Dora
Al met al moeten studenten en medewerkers gewoon veel beter hun best gaan doen. En niet alleen met het scheiden. Het eerste wat moet gebeuren is volgens Spronk dat het restafval naar beneden gaat. ‘Vieze papiertjes, plastic chipsverpakkingen en trouwens ook heel veel kauwgum. Dat gooien studenten op de stoep of ze plakken het aan een tafel. Wees je bewust als je iets koopt: het belandt op de afvalberg en wordt verbrand. Het enige wat ik daar voor verzachtends over kan zeggen is dat die verbrandingsovens dus energie opwekken.’
Die ambitie van de HU om 20 procent restafval te bereiken in 2020 was achteraf lachwekkend. Vorig jaar was het 66 procent. Dit jaar is het tot nu toe 56 procent. De trend is dus dalend en dat is mooi. In 2026 moet het 20 procent zijn, is nu de wens. Drie tips van Dora om die in vervulling te laten gaan:
Tips van Dora:
* Neem je eigen beker mee (naar huis)
* Koop geen eten in verpakkingsmateriaal
* Gebruik geen tissues
* Kauw geen kauwgum
* Kijk naar de sjablonen op de vloer (2 sec)
Bart Mooij van afvalophaalbedrijf Prezero wil iedereen nog iets op het hart drukken: ‘De HU heeft allemaal hele mooie prullenbakken staan. Studenten en medewerkers moeten zich realiseren dat ze waardevolle grondstoffen in hun handen hebben. Misschien gooien ze het dan in de goede bak.’
