Hoe krijg je alle Nederlanders bewust van de ernst van de coronacrisis? HU-lector Annette Klarenbeek kreeg de vraag om daarover na te denken, samen met andere wetenschappers, in ‘het klankbord voor het nationale kernteam crisiscommunicatie’ van de overheid.
Waarom werd u gevraagd voor dat klankbord?
‘Ik werk al jaren aan vraagstukken over communicatie, ook voor verschillende ministeries.’
Wat moet u precies doen?
‘Ik denk mee over de tone of voice die de overheid hanteert in uitingen over de coronacrisis. Denk aan hoe Mark Rutte spreekt in de persconferenties, maar ook zoiets als de noodmelding die de bevolking kreeg, zondag 22 maart. We zitten in een groepsapp waarin we elkaar bestoken met ideeën en advies geven.’
Hoe groot is die groep en wat is de samenstelling?
‘Dat zeg ik liever niet. Denk aan een samenstelling van internen en externen.’
Wat is er moeilijk aan het bepalen van die tone of voice?
‘Vooral in het begin was het zaak de urgentie over te brengen, maar geen paniek te zaaien. Het kabinet schatte op advies van het RIVM in dat het virus een groot probleem zou worden en dat we misschien een tekort aan IC-bedden zouden krijgen. Maar het past niet bij Nederland om autoritair op te treden. De regering wil dat iedereen zijn gezonde verstand gebruikt om daarmee te kiezen voor die anderhalve meter afstand.’
Wat was een specifiek lastig geval?
‘Het sluiten van de kapperszaken. Van het RIVM hoefden de kappers aanvankelijk nog niet dicht, maar we vroegen tegelijkertijd aan de bevolking om anderhalve meter afstand te bewaren. Ook het communiceren van het aantal doden is iets om over na te denken. We willen transparant zijn, maar we kunnen niet altijd de cijfers compleet kennen. Dat zeggen we er dus altijd bij.’
Wat was ‘de crux’ waardoor Nederland zich plotseling bewust werd van de ernst?
‘Het feit dat de minister-president vanuit zijn torentje een persconferentie gaf. Daar keken 7,5 miljoen mensen naar en een dag later kwam ook nog de koning op televisie. Het was een ingewikkelde boodschap van Rutte. Een ‘intelligente lockdown’, een ‘open democratie,’ geen gemakkelijke begrippen om uit te leggen. Hij deed het goed, bleek uit de reacties. Sindsdien hebben alle Nederlanders er met elkaar voor gezorgd dat bijna iedereen zich nu aan de regels houdt. Dat kwam ook door een paar krachtige beelden van de intensive cares, de uitleg van flatten the curve en de simpele woorden: ‘blijf thuis.’ . Komend paasweekend wordt spannend, met het mooie weer.
Heeft Rutte veel vrijheid of leest hij alles af van een monitor?
‘Dat zijn van die kijkje-in-de-keuken-vragen waar ik geen antwoord op kan geven.’ (Grinnikt) ‘… maar het gaat heel intelligent, kan ik je vertellen.’
Is er iets in de communicatie wat u achteraf beter had willen doen?
‘Op een gegeven moment was de boodschap dat je drie mensen op bezoek mocht hebben, maar dat wandelen in je eentje moest. Die boodschap schepte verwarring, maar de overheid wil ook dat de Nederlanders zelf nadenken over wat verstandig is en wat niet. Rutte zei vorige week dat de communicatie strakker had gekund, maar daar ben ik het niet mee eens. Communicatie is altijd dynamisch, met voortschrijdend inzicht.’
Gaat die Whatsapp de hele dag door?
‘Haha, ja! Er zijn geen werktijden aan verbonden. Zondag kijken we met elkaar naar Lubach. Die helpt ons enorm deze weken.’
Zie ook de andere gesprekken met HU-onderzoekers over de coronacrisis en de gevolgen:
