Het is weer zover: na drie jaar organiseert de pas gepensioneerde pabo-hoofddocent Marjolein Kool wederom het Nationaal Bartjens Rekendictee. ‘Het idee dat Nederlandse kinderen steeds slechter rekenen is een broodje-aapverhaal.’
Waar is die interesse voor taal en rekenen ontstaan?
‘Ik schreef altijd al gedichten. Op een keer hoorde Doctorandus P, een cabaretier die in de vorige eeuw heel populair was, mij een gedicht voordragen. “Zullen we samen eens een gedichtbundel maken?”, vroeg hij me na afloop. Dat vond ik ontzettend leuk: de beroemde Drs. P, samen met een volslagen onbekende!
Hij stelde voor om gedichten over de exacte vakken te schrijven. Ik over wiskunde, hij over natuur- en scheikunde. Dan vraag je je natuurlijk af: hoe gaan bèta en poëzie samen? Nou, bijvoorbeeld: Tijd is geld, zo sprak de ober, maar dat was voor mij een strop, want hij telde toen de datum vlotjes bij de nota op.’
Toen moest je kiezen voor een baan.
‘Ik werd natuurlijk wiskundedocent. Maar ik wilde ook iets doen met mijn liefde voor taal. Ik besloot daarom naast mijn baan Nederlands te studeren. Op het eerste gezicht misschien een gekke combinatie, maar de wereld is niet verdeeld in wiskundeknobbels en alfa-adepten. Je kan het ook allebei leren!
Ik promoveerde in rekenboekjes uit de zestiende eeuw. Daar kwamen mijn twee passies mooi samen. Nederlandse rekentermen als optellen en aftrekken bestonden nog niet. Men gebruikte alledaagse woorden als ‘vergaderen’, ‘verzamelen’ en ‘afdoen’. Dergelijke woorden zien we ook terug in het rekenboek van de beroemde schoolmeester Willem Bartjens, naar wie de uitdrukking “het klopt volgens Bartjens” verwijst. Dat betekent zoiets als “het klopt als een bus.”
Die boekjes waren niet voor Jan en alleman. Het waren de zonen van rijke kooplieden, bankiers en geldwisselaars die leerden rekenen. Ze moesten dat kunnen om in de voetsporen van hun vader te treden. Zij konden vaak geen Latijn, waardoor er behoefte ontstond aan Nederlandstalige rekenboekjes.’
Schooljuf
Hoe ben je op de HU terecht gekomen?
‘Ik was altijd al geïnteresseerd in de vraag hoe je het beste uit een kind haalt. Na tien jaar in het middelbaar onderwijs kreeg ik de kans om docent reken-wiskunde-didactiek te worden aan de Hogeschool Domstad, hier in Utrecht. Dat was een zelfstandige pabo die later opging in de HU. Zo kon ik niet alleen het beste uit leerlingen halen, maar ook uit toekomstige leerkrachten. Dat heb ik 32 jaar gedaan.
In het begin was dat wennen. Studenten verwachten een stuk meer vrijheid en verantwoordelijkheid dan scholieren. Ik wilde alles in de hand houden, waardoor ze mij aanvankelijk een echte schooljuf vonden. Ook merkte ik dat rekenen-wiskunde niet door iedereen enthousiast werd ontvangen. De meeste studenten kiezen voor het basisonderwijs omdat ze van kinderen en lesgeven houden. Dan vergeten ze nog wel eens dat rekenen er ook bij hoort.’
Wat vond je belangrijk als docent?
‘Om mezelf telkens te verbeteren: hoe kan ik de leerlingen en studenten nog beter begeleiden, stimuleren, uitdagen? Daarnaast wilde ik graag inspelen op de behoefte van elk individu. Elk kind is anders en heeft andere talenten en interesses. Dat is natuurlijk lastig in een klas met dertig leerlingen. Maar als het een docent dan toch lukt om kinderen van elkaar te laten leren, in gesprek te laten gaan en samen laten te werken, dan zijn er mooie dingen mogelijk.
Het is ook een van de redenen waarom ik hoofddocent werd aan de HU. Het houdt in dat ik naast lesgeven ook onderzoek mocht doen naar hoe we het pabo-onderwijs konden verbeteren. Na mijn pensioen ging ik daarmee door. Ik begeleid nog altijd twee promovendi.’
Goede rekenaars
Kunnen Nederlandse scholieren goed rekenen?
‘Het idee dat Nederlandse kinderen steeds slechter rekenen is een broodje-aapverhaal. Er zijn regelmatig nationale en internationale onderzoeken naar de rekenvaardigheden onze leerlingen. Wat blijkt? We behoren wereldwijd bij de best presterende landen! Aziatische landen als Taiwan, Singapore en Japan doen het beter, maar het is bekend dat zij heel veel tijd steken in extra rekenonderwijs, als bijlessen, vakantie- en weekendcursussen.
Nederland is minder goed in het talent ontwikkelen van uitblinkers, maar wel in het ondersteunen en optillen van zwakke rekenaars. Van een dalende trend is geen sprake.’
Wat is het Bartjens Rekendictee?
‘Toen het rekenboekje van Willem Bartjes 400 jaar bestond, besloot ik het samen met onderzoeker Danny Beckers opnieuw uit te brengen, voorzien van een toelichting en voetnoten. Vervolgens zocht ik naar een goede gelegenheid om het boekje te presenteren. Ik klopte aan bij de VVV in Zwolle omdat Willem Bartjens daar jarenlang had lesgegeven. Het was 2004: het Groot Dictee der Nederlandse taal was toen razend populair op de televisie. Al gauw ontstond het idee van een tegenhanger: het Bartjens Rekendictee.’
‘De opkomst was enorm en de VVV besloot er een jaarlijkse traditie van te maken. De opgaven zitten allemaal in een actueel jasje. Dan moet je denken aan vragen als: Dick Schoof loopt de marathon. Halverwege komt hij de man met de hamer tegen. Voor die tijd liep hij 11 kilometer per uur, daarna 6. Hoe lang deed hij over de halve marathon?’
Voorbeeldvraag editie 2022
Als Nick op een podium staat en Simon staat naast dat podium, dan steekt Nick 94 cm boven Simon uit. Als Simon op datzelfde podium staat en Nick staat naast het podium, dan steekt Simon 90 cm boven Nick uit. Hoeveel centimeter is dat podium hoog?
Klik hier voor het antwoord en voor nog meer voorbeeldvragen.
‘Na tien jaar vond de VVV het wel voldoende. Ze stopte ermee en ik was mijn ondersteuning kwijt. Erg jammer. Gelukkig kreeg ik in 2022 de kans om het dictee aan de HU te organiseren. Dat was zo ongelooflijk succesvol dat ik het nu nog één keer wil doen.’
Maandag 12 mei 2025; 15.30 uur inloop, 16.00 uur start dictee (verwachte eindtijd 19.00 uur). Locatie: Cursus- en vergadercentrum Domstad, Koningsbergerstraat 9, Utrecht.
Toegang is gratis, maar meld je vooraf aan, ook voor de publieke tribune. Dat kan via www.rekendictee.nl. Doe je mee? Vergeet dan niet een tablet, laptop of smartphone mee te nemen.
