Als je het hebt over competentiegericht onderwijs, dan spreek je binnen de HU over de opleiding Small Business and Retail Management (SB&RM). Hier worden studenten klaargestoomd voor het ondernemerschap zónder colleges, tentamens of vaste lesstof. Deze lesmethode is uniek binnen de Randstad.
Verdieping acht aan de Berkenweg in Amersfoort geldt als een ondernemersvrijplaats voor eerstejaars Small Business and Retail Management. De ruimte is opgedeeld in kleine kantoortjes, er ligt grijze vloerbedekking, het ruikt er naar koffie, papier en zweet. Het is er muisstil. Je hebt uitzicht over de stad, bij heldere dagen zelfs over de Amersfoortse bossen, ver tot de horizon. Alsof de wereld aan je voeten ligt.
Hier wordt hard gewerkt. Op de eerste studiedag word je als versbakken student willekeurig opgedeeld in een groepje van tien. Vervolgens krijg je een persoonlijk coach en een kantoorruimte toegewezen. Dat kantoortje koester je, beschouw je het komende jaar als tweede huis. Hier starten je klasgenoten en jij een eigen onderneming. Waarin? Dat mag je zelf uitzoeken. Dus ga je weken lang brainstormen en overleggen over een naam, er moet een plan komen, aandeelhouders gezocht, een begroting gemaakt, promotie. Alles. Tijd om bij het spectaculaire uitzicht van de achtste verdieping weg te dromen uitzicht, is er dus niet.
Precies zoals de SB&RM brochure belooft: ‘Onze opleiding onderscheidt zich van andere SB&RM opleidingen door belangrijke keuzes bij de student neer te leggen. Je kiest zelf je einddoel en samen met docenten maak je je eigen leerroute. Veel vrijheid ligt bij dus bij jou, en hierdoor is de opleiding wel wat moeilijker.’
Dat betekent in de praktijk ook dat er ook geen literatuurlijst is en geen vaste lesmomenten. De enige houvast zijn de zogenaamde assesments (kerncompetenties), taken die aan het eind van het collegejaar met een voldoende moeten worden afgevinkt. Dat zijn er twaalf.
Als je vastloopt kun je met een gerichte vraag aankloppen bij je coach. Je vraagbaak. Daar klop je ook aan als je denkt dat je een competentie, bijvoorbeeld het schrijven van een marketingplan, onder de knie hebt. Hij of zij toetst dan of je dan op de vaardigheid, meestal via een mondeling tentamen.
Vrije filosofie
Competentiegerichter dan het SB&RM-model kan het niet. Studenten leren direct functioneren in een beroepsgerichte situatie en stelt hen in staat om de vereiste kennis, vaardigheden en een beroepshouding te verwerven. Small Business and Retail Management is in 2003 overgestapt op deze vorm van onderwijs. De vrije filosofie is overgenomen van de hogeschool Saxion in Enschede die deze competentiegerichte methode al een aantal jaar succesvol hanteert.
Hiermee is de Amersfoortse afdeling de tweede opleiding in Nederland waar de studenten volgens dit model getoetst worden. Inmiddels zijn er twee lichtingen afgestudeerd [cijfers volgen]. Afgelopen jaar zelfs één student in 3,5 jaar. Volgens opleidingsmanager Marchiene Buiter is het de bedoeling om de studenten zo veel mogelijk vrijheid te geven ‘zodat ze het traject in een eigen ritme en stijl kunnen doorlopen’.
De opleiding kenmerkt zich door een persoonlijke benadering. Als student werk je intensief samen met je mentor en vul je in overleg het lesprogramma zelf in. Het vak Student Company geldt als enige voorgeschreven programma. Na dat eerste jaar Student Company is het de bedoeling dat je de twaalf competenties succesvol hebt afgerond. Vervolgens wordt het bedrijf geliquideerd en kom je in de hoofdfase terecht. Samen met je mentor/coach stippel je een route uit en vul je je eigen ruimte in. Op vastgestelde momenten bespreek je je ontwikkeling. De vrije ruimte kun je invullen door middel van een stage bij een zelfgekozen bedrijf, een onderzoek of minor die past bij de branche waarin je een carrière ambieert.
Geen pretstudie
Bij deze aanpak past een type student. Het ondernemende type. Of zoals Buiter het benoemt: ‘wij proberen het ondernemerschap ondernemend aan te pakken’.
De vooruitzichten van geen tentamens, geen literatuurlijst en geen lessen kunnen de illusie van een pretstudie wekken. Volgens coach Marcel Luimes een complete misvatting. ‘Je bent zelf verantwoordelijk voor je studievoortgang en wordt voortdurend gewezen op je eigen verantwoordelijkheid. Het is keihard werken, je maakt lange dagen.’ Hij ziet geïnteresseerden schrikken als hij op voorlichtingsdagen opnoemt wat er allemaal van je verwacht wordt. ‘Als je het na mijn voorlichtingspraatje nog steeds ziet zitten dan kom je met de goede instelling.’
Die ‘afschrikkende voorlichting’ lijkt te werken. Jaarlijks kan de opleiding op een honderdtal nieuwe inschrijvingen rekenen, waarvan ongeveer tachtig studenten daadwerkelijk afstuderen. De uitval onder eerstejaars ligt sinds twee jaar onder het faculteitsgemiddelde. Buiter: ‘De eerste paar jaar lag het percentage uitvallers onder eerstejaars wel iets hoger, maar dat zie je vaak bij nieuwe opleidingen. Zowel de studenten als docenten weten nog niet precies wat ze van de studie moeten verwachten.’
Voor docenten is het, volgens Luimes, lastiger lesgeven binnen deze vorm. Dit vanwege het coachende karakter. ‘Als je een college geeft, behandel je de stof per hoofdstuk. De vragen die hier gesteld worden zijn nooit standaard.’ Naast een ondernemersgeest, moet je er als SB&RMstudent ook tegen kunnen om alleen te werken. Het eerste jaar Student Company is ook meteen het laatste jaar waarin je met klasgenoten samenwerkt.
Kantoortijden
Rianne de Leeuw (24) is eerstejaars en ontwikkelde samen met haar medestudenten en businesspartners een giftset (bestaande uit massage-olie, rozenblaadjes en geurkaarsen) die een romantisch avondje nog romantischer moeten maken. ‘De zaken gaan goed’, vertelt Rianne. Onlangs verkocht ze met haar bedrijfje Empera een lading cadeauverpakkingen aan een eigenaar van een bungalowpark.
Bij Empera doet iedereen waar hij of zij het beste in is. Ieder heeft zo zijn eigen taak. Er is een algemeen directeur (Bram), een onder directeur (Martijn), hoofd promotie (Paul), hoofd financiën (Julian) en een afdeling personeelszaken (Erwin en Daphne). Rianne is verantwoordelijk voor de in- en verkoop. De studenten nemen het bloedserieus.
Ieder bedrijf (dit jaar zijn het er acht, uiteenlopend van giftsets naar groene games) is zelf verantwoordelijk voor de werktijden en financiën. Studentbedrijf Empera heeft gekozen voor een vierdaagse werkweek. Rianne: ‘We zijn naast jonge ondernemers nog steeds studenten, dus de vrijdag hebben we gewoon vrij.’ Te laat komen wordt niet gewaardeerd en dus genoteerd. Bij drie aantekeningen, krijg je een functioneringsgesprek. Net echt. Dan weet iedereen waar hij of zij aan toe is. Zeker toen ze groepsgenoot Hasim moesten ontslaan. ‘Hij kwam niet opdagen en hield zich niet aan de afspraken. Je moet wel op elkaar kunnen vertrouwen ‘, legt Rianne. Ontslaan mag niet zomaar. De studenten moeten een document aanmaken waarin ze aantonen op welke gronden ze iemand ontslaan.
Geschikt/ongeschikt
Als je wordt ontslagen, mag je solliciteren bij een ander bedrijf binnen Student Company. Word je daar aangenomen, dan kun je daar de rest van de assesments afsluiten. Volgens coach Luimes kan het gebeuren dat het niet klikt binnen de groep, maar meestal betekent het ontslag dat de opleiding niet goed bij je past. Rianne vindt het jammer dat Hasim weg is, want eigenlijk was hij de creatiefste uit de groep. ‘Of hij boos was? Nee, hij zag het wel aankomen en is direct gestopt met de opleiding. Hij kon de vrijheid niet aan.’
Ook groepsgenoot Julian heeft moeite met de vrije onderwijsvorm. ‘Dat ligt niet aan de opleiding. Het ligt aan mij. Ik wil toch meer gestuurd worden. Ik wil tentamenstof afgebakend hebben zodat ik gericht getoetst kan worden. Nu vraagt de coach. “Oké, leg maar eens uit hoe je een balans opmaakt.” Ja, dat weet ik wel, maar zonder gerichte vraag, weet ik niet hoe ik dat moet aantonen. Ik heb wel al mijn punten gehaald, maar ik weet niet zo goed waar het op gebaseerd is.’
Daarom besloot Julian onlangs te stoppen. Voor Empera weer tegenvaller; met het vertrek van Julian verdwijnt ook meteen de financiële afdeling. Hoofd promotie Paul heeft besloten om de taak over te nemen en probeert zich nu snel bij te scholen.
Een houding
Luimes praat vaak over ‘een houding’ die hij zijn studenten probeert aan te leren. Oud SB&RMstudent Mikel van Soest (27) weet precies waar Luimes het over heeft. Een goede ondernemer is volgens hem iemand met ‘een pro-actieve houding die probleemoplossend kan denken en goed communicatief vaardig is. Eigenschappen die niet iedereen bezit.’ Hij vervolgt: ‘Ondernemerschap valt eigenlijk niet te leren. Het is een houding. Door het gewoon te doen, niet bang te zijn, word je er steeds beter in.’
Tijdens zijn studie deed hij marktonderzoek voor Gift-Idea, een bedrijf gespecialiseerd in kleine cadeaudisplays. Hij verkende de Aziatische markt en slaagde hierin zo succesvol, dat hij na zijn afstuderen voor datzelfde bedrijf de Amerikaanse markt mocht opzetten. En zo stapte hij direct na het behalen van zijn diploma in 2007 op het vliegtuig naar San Diego en zette daar een eigen kantoor op. Nu anderhalf jaar later staat hij aan het hoofd van een succesvolle Amerikaanse onderneming.
Mikel vind de opleiding goed opgezet. Vooral de persoonlijke begeleiding van de coaches hebben veel voor hem betekend. ‘Ze weten goed te motiveren, denken mee, en zitten op een lijn.’ Daarnaast kleefde er voor hem nog een voordeel aan de opleiding: zijn netwerk. Via een klasgenoot kwam hij namelijk bij Gift-Idea terecht.
Ondernemersgenen
Als het ondernemerschap simpelweg in de genen zit, welke toegevoegde waarde heeft de opleiding dan? Maurice Luimes krijgt deze vraag vaak op de open dag te horen. Hijzelf is al jaren zelfstandig ondernemer en stelt: ‘Met de opleiding heb je in vier jaar alle facetten van het ondernemerschap doorlopen. Op eigen houtje doe je er twee keer zo lang over.’ Bovendien, zo legt hij uit, biedt de opleiding een bepaald vangnet in de zin dat je de praktijk kunt beleven zonder financiële risico’s. ‘Je hoeft je bijvoorbeeld geen zorgen te maken om kantoorruimte en personeelskosten. De grootste investeringen in een onderneming.’
Afgezien van Julian en Hasim, vinden de overige Empera-studenten de opleiding goed bevallen. Stuk voor stuk voelen ze het ondernemersbloed door de aderen stromen. Rianne droomt bijvoorbeeld van een leidinggevende functie bij een groot bedrijf, Martijn wil over een paar jaar een sportnachtclub opzetten, Paul ziet zichzelf een eigen restaurant beginnen en Bram weet het nog niet zo goed, maar ‘wil gewoon graag eigen baas zijn’.
[kader]
Hoe overleef ik competentiegericht onderwijs?
Geen tentamens, vaste contacturen en boeken. Voor compententiegericht onderwijs moet je over een flinke dosis doorzettingsvermogen beschikken. Maar ook een waterdichte planning en een goedwerkende wekker zijn bijvoorbeeld van onmisbaar. Trajectums Help, hoe overleef ik competentiegericht onderwijs-tips:
1. Een vragenrondje op de faculteit wees uit dat de SB&RM studenten vrijwel allemaal een duidelijk doel voor ogen hadden voor ze aan de studie begonnen. Stel een doel. In tijden van twijfel je enige houvast.
2. To do list. Je agenda zit nu eenmaal niet in je hoofd. Schrijf op wat je iedere dag wil doen, desnoods in samenspraak met je coach. Zet ze in een volgorde van belangrijk naar minder belangrijk en vink het af als je een taak volbracht hebt. Dat geeft niet alleen een voldaan, maar ook een opgeruimd gevoel. Ook handig als naslagwerk voor je zelfevaluatie.
3. Wacht niet af en kom zelf in actie. En belangrijker: blijf in beweging. Succesvol SB&RM afstudeerder Mikel van Soest noemt het pro-actieve houding. Maak concrete plannen en zet kleine stappen.
4. Stel vragen, formuleer ze helder en duidelijk.
5. Een laptop is noodzakelijk zodat je overal kunt werken. ‘Er was geen computer vrij’, is een absolute non-excuus.
6. Slaap goed. In opdracht van Philips berekende onderzoekers dat een slaaptekort bij leidinggevenden Nederland jaarlijks 495 miljoen euro kost door lagere efficiency en fouten (bron: VKbanen). Dit geldt ook voor jou als ondernemer in spé.
7. Leer ‘nee’ zeggen. Maak bijvoorbeeld geen werk af voor medestudenten. Bij competentiegericht onderwijs draait het om jouw leerweg. Door taken van iemand anders op te lossen help je niet en krijg je geen waardering.
8. Geen lessen betekent ook geen klassen. Een makkelijke manier om toch in contact met medestudenten te blijven, kan via een sociaal netwerk zijn zoals Facebook, Hyves (SB&RM heeft bijvoorbeeld een eigen Hyves http://hu-sbrm.hyves.nl/) of Twitter.
9. Hou studie en privé zo mogelijk gescheiden. Probeer je aan een zo strak mogelijke planning te houden. Vrij is vrij.
10. Onderhoud je netwerk.
