Regeringspartij D66 wil nu ook af van het leenstelsel. Jarenlang verdedigde de partij het systeem waarbij studenten geld moeten lenen voor hun studie, maar vrijdag liet D66-Kamerlid Paternotte weten dat de nadelen niet opwegen tegen de voordelen. Hoewel studentenvakbonden al jaren wachten op deze ‘ommekeer’, reageren ze terughoudend op de schijnbare overwinning.
‘Een draai van jewelste’ noemt NOS-verslaggever Ron Fresen het nieuwe standpunt van D66. Zijn verklaring is dat D66 door het leenstelsel de stem van veel studenten is kwijtgeraakt en dat beoogd partijleider Kaag weer kiezers bij GroenLinks en PvdA wil wegtrekken. Het leenstelsel was daarvoor blijkbaar een sta-in-de-weg.
Voor – en tegenstanders
In 2015 werd het leenstelsel ingevoerd als vervanging van de basisbeurs door regeringspartijen VVD en PvdA, met steun van D66 en GroenLinks. Die beurs was in principe een gift van zo’n 260 euro per maand voor een uitwonende student. Dat hij moest plaatsmaken voor het leenstelsel was een doorn in het oog van CDA en ChristenUnie.
Vorig jaar keerden ook voorstanders GroenLinks en de PvdA zich ertegen. Hun grootste bezwaren waren de stress die het veroorzaakt bij studenten en hun hoogoplopende studieschuld. D66 hield lange tijd zijn poot stijf: de aflossingsvoorwaarden waren immers voordelig en de vrijgekomen 800 miljoen euro werd goed benut aan minder volle collegezalen en meer docenten. Uit onderzoek van NOS op 3 bleken echter die beloofde ‘onderwijsinvesteringen’ kleiner dan gepland. Bij ons bleek de hogeschoolraad positief over de investeringen van de HU als compensatie voor het afschaffen van de basisbeurs.
De belangrijkste conclusies uit het rapport
Den Haag keek lang uit naar de evaluatie van het stelsel dat uiteindelijk door onderzoeksinstituut ResearchNed werd uitgevoerd. Er staat in dat het leenstelsel geen belemmering vormt voor scholieren om te gaan studeren. Wel zouden de studenten fors lenen, gemiddeld een bedrag van 25.000 euro per persoon. Maar het rapport beschrijft ook dat de kennis over het leenstelsel, de aflossingsvoorwaarden en draagkrachtregeling nog te beperkt is, vooral bij gezinnen met een lager opleidingsniveau.
Minister Van Engelshoven laat weten tevreden te zijn met de conclusie dat het studiefinancieringsstelsel bijdraagt aan de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) verwijt de minister dat ze de grootste pijnpunten niet genoeg erkent. Volgens de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) laat het zien dat het leenstelsel leidt tot torenhoge schulden.
Eerst zien dan geloven
Voor vereniging ZATstuderen was de afschaffing van het leenstelsel hun enige doel, bleek uit een interview van afgelopen september. Voorzitter Elias van Mourik merkt vandaag op dat hij minister van Engelshoven drie weken geleden nog sprak. ‘Ze gaf toen vooral de indruk dat studenten teveel zeurden en niet zo om geld moesten bedelen. Het is geweldig dat D66 eindelijk zijn koppigheid opzij lijkt te zetten en ons serieus neemt. Ze noemen zich de studentenpartij, maar daar denk ik als student wel anders over. Ik moet eerst nog zien dat hun woorden omgezet zullen worden in daden.’
Voorzitter FNV Young & United Bas van Weegberg: ‘Vorige week presenteerden we samen met de LSVb een alternatief voor het leenstelsel: de schuldenvrije basisbeurs. De draai van D66 die hierop volgde, is een goede eerste stap. Wij blijven scherp tot het geregeld is want studenten hebben niets aan mooie beloftes. Ze moeten de rest van hun leven kunnen starten zonder een enorme schuldenlast.’
Op z’n vroegst september 2022
Een groot bezwaar tegen het leenstelsel is altijd geweest dat het stress zou opleveren bij studenten. De onderzoekers schrijven daarover: ‘De eerste voorzichtige resultaten wijzen erop dat lenen als zodanig niet leidt tot stress.’ Het RIVM laat weten ook nog onderzoek te zullen doen naar de mentale druk onder jongeren.
Momenteel is van de grote partijen enkel nog de VVD voorstander van het leenstelsel. De Tweede Kamerverkiezingen zijn in maart 2021. Eer de formatie van de nieuwe regering is afgerond en een nieuw wetsvoorstel is goedgekeurd in de Tweede en Eerste Kamer zal een nieuw studiebeursstelsel op z’n vroegst er in september 2022 zijn. Over eventuele compensatie voor studenten die afgelopen vijf jaar wél geld hebben geleend, durft overigens ook nog niemand iets te zeggen.
