Elektrische auto’s, havercappu’s en biologische bananen het hele jaar door – is dat echt de weg naar een duurzame toekomst? Niet als het aan sociaal wetenschapper en schrijver Shivant Jhagroe ligt.
In een vol theaterzaaltje op Padualaan 99 presenteert Jhagroe zijn boek Voorbij duurzaamheid. Zijn boodschap? De transitie naar een groene wereld moet radicaal anders, en ook Hogeschool Utrecht heeft daarin een rol.
De zaal zit afgeladen vol. Ruim zestig docenten en studenten luisteren aandachtig naar de man die is uitgenodigd door Green Office HU, het Instituut voor Social Work en het Netwerk Diversiteit en Inclusie. Halverwege valt de verlichting uit door een doorgebrande zekering. Het enige licht komt nog van de beamer, maar dat lijkt niemand te deren. Ook niet wanneer de grote lampen aanspringen en een kil licht over de ruimte werpen. Het past bij Jhagroe’s verhaal: duurzaamheid is geen feel good-thema, maar een kwestie die mag schuren.
Shivant Jhagroe (41) is universitair docent bestuurskunde aan de Universiteit Leiden. In zijn werk duikt hij in de wereld van klimaat-, energie- en milieubeleid, met speciale aandacht voor groepen en ecosystemen die vaak over het hoofd worden gezien. In november 2024 bracht hij zijn boek Voorbij duurzaamheid: op weg naar een ecorechtvaardige samenleving uit. Daarin pleit hij voor een eerlijkere en inclusievere benadering van duurzaamheid.
Een docent uit Leiden verwoordt het verhaal van Jhagroe treffend tijdens de vragenronde. ‘Het klimaatdebat voelt steeds vaker als een trend. Maar het is veel ingewikkelder dan dat.’
Jhagroe knikt. ‘Het mag ongemakkelijk zijn. Verandering begint buiten je comfort zone, maar je moet ook niet in de panic zone belanden. Daartussen ligt de learning zone. Dáár moet het gebeuren.’
Duurzaamheid als koloniale voortzetting
‘Is het echt beter als we in een Tesla-file staan in plaats van een benzine-file?’ vraagt Jhagroe zich af. Volgens hem is verduurzaming vaak niets meer dan het draaiend houden van hetzelfde systeem, maar dan met een groen sausje. De markt lijkt de oplossing te bieden met duurzame innovaties, maar ondertussen worden ecosystemen in Chili en Congo verwoest om de grondstoffen voor ‘onze’ elektrische auto’s. Biologische en fairtrade-producten? Die zijn vaak nog steeds afhankelijk van uitbuiting in het mondiale zuiden. De duurzame transitie, zo stelt hij, dient vooral kapitalisten en koopkrachtige witte burgers.
‘De HU moet haar visie bijstellen’
Volgens Jhagroe moet ook Hogeschool Utrecht kritisch kijken naar haar rol in de transitie naar een duurzame wereld. ‘Kennisinstellingen moeten verder denken dan de eigen muren. Diversiteit groeit in de collegebanken, dat is goed. Maar hoe zit het met samenwerkingen en stageplaatsen?’
Hij pleit voor een bredere visie op duurzaamheid, waarin ook sociale rechtvaardigheid centraal staat. ‘De HU zou moeten bijdragen aan een eerlijke economie waarin mensenrechten worden gerespecteerd, ecosystemen worden hersteld en lokale gemeenschappen een centrale rol krijgen. Het huidige beleid is niet per se fout, maar moet verbreed worden. De stem van degenen met de minste macht, middelen en privileges moet een uitgangspunt zijn.’
Hoe dan wel?
Jhagroe is geen klimaatontkenner – integendeel. Maar hij vindt dat we kritisch naar onszelf moeten kijken. Waarom willen we per se een auto? Waarom moeten er het hele jaar door biologische bananen in de schappen liggen? ‘Onze verlangens en behoeften zijn vaak aangeleerd,’ zegt hij. Pas als we die ter discussie durven te stellen, kunnen we volgens hem werken aan een écht duurzame en rechtvaardige wereld.
Na afloop van de presentatie verzamelen bezoekers zich rond Jhagroe, sommigen met een exemplaar van zijn boek in de hand. Hij signeert elk exemplaar met een persoonlijk woord. Even denkt hij na, pen in de lucht. ‘Ik wil niet steeds hetzelfde opschrijven,’ lacht hij.
