De kans is groot dat hbo-studenten Verpleegkunde straks meer salaris krijgen. Dat is goed nieuws voor studenten en ook voor de opleiding aan de HU. Op 27 september viert Verpleegkunde het 45-jarig bestaan. Een interview met opleidingsmanager Hans Aerts over verleden, heden en toekomst. En de numerus fixus. ‘Ik verwacht komend jaar niet weer een hausse van 800 studenten… maar het zou kunnen.’
Jazeker, het jubileum van de opleiding Verpleegkunde is zeker reden voor een feestje, zegt opleidingsmanager Hans Aerts. De Utrechtse opleiding levert jaarlijks behoorlijk wat verpleegkundigen op hoog niveau af, stelt hij. ‘Wij richten ons sterk op de integratie van theorie en praktijk, waarbij studenten vanaf het eerste jaar op stage gaan.’ Ook het onderwijsmodel, het zogeheten casusgestuurd onderwijs, garandeert een stevige band met het werkveld. ‘Studenten werken aan een casus uit de praktijk en daarop aansluitend vindt ondersteunend onderwijs plaats.’
Eerst maar een heikel thema: de meeste opleidingen verpleegkunde schaften vorig studiejaar de numerus fixus af, wat in Utrecht leidde tot een plotselinge verdubbeling van het aantal studenten.
‘We haalden de numerus fixus eraf omdat de aantallen studenten in Nederland de afgelopen jaren een langzame groei lieten zien. Dit wilden we doorzetten om de tekorten op de arbeidsmarkt te helpen weg te werken. De toeloop konden we goed opvangen door extra docenten aan te stellen. Ook konden we voldoende stageplaatsen aanbieden door samenwerking met tientallen zorginstellingen in de regio.’
Toch kozen de meeste opleidingen, waaronder die van de HU, dit jaar opnieuw voor een studentenstop. En volgend jaar gaat het maximum er weer vanaf. Dat lijkt een jojobeleid.
‘Nee, dat vind ik niet. In het Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde, waarvan ik voorzitter ben, spraken we af om de fixus het jaar daarop er weer op te zetten om de toeloop in goede banen te leiden. Want nog een jaar zo’n explosieve groei is funest. Instellingen kunnen dan niet voldoende stageplaatsen leveren en het gaat ten koste van de kwaliteit van het onderwijs.
Volgend jaar durven we het weer zonder fixus omdat in elke regio een samenwerkingsverband met zorg- en onderwijsinstellingen bestaat waar ze dit kunnen kortsluiten. Ik verwacht komend jaar niet weer een hausse van 800 studenten… maar het zou kunnen.’
De Utrechtse opleiding staat in de boeken als een van de eerste in zijn soort. De bachelor startte in 1972 in een verbouwde kippenboerderij in Leusden. Dus je kan ook zeggen dat Verpleegkunde 46 jaar bestaat, vertrouwt Aerts ons toe. Hij begon zijn studie verpleegkunde in 1977 bij de katholieke variant in Nijmegen. Hij werkte in verschillende ziekenhuizen en deed er diverse studies naast. Vanaf 1996 is hij docent verpleegkunde bij de bachelor aan de HU, later werd hij opleidingsmanager.
Verpleegkundigen kregen aanvankelijk van de ziekenhuizen zelf ‘in service-opleidingen’. Die ziekenhuizen stonden toen niet te wachten op de nieuwe lichting studenten.
‘Verpleegkunde moest destijds een volwassen beroep worden en daarom is het onderwijs overgenomen door de nieuwe onderwijsinstituten. Verpleegkundigen van de inservice-opleidingen voerden vooral uit wat de artsen zeiden. Er was destijds het hardnekkig vooroordeel dat het vak alleen te leren is in de instellingen zelf. Ikzelf koos toen bewust voor de nieuwe bachelor omdat die breed opleidde. Wie een studie volgde in een ziekenhuis, kreeg geen onderwijs in andere disciplines, zoals psychiatrie, thuiszorg en verstandelijk gehandicapten. Die types patiënten zijn in de bachelor geïntegreerd in het onderwijs.’
Bestaat er tegenwoordig een verschil tussen de verpleegkundigen uit de inserviceopleidingen, mbo’ers en hbo’ers?
‘De afgelopen periode bestond er nauwelijks functiedifferentiatie in het werkveld: verpleegkundigen van de oude inserviceopleidingen, mbo’ers en hbo’ers doen hetzelfde werk. Maar verpleegkundigen van het hbo zijn veelal ambitieuzer, ze willen zich verder ontwikkelen of doorstuderen. De overheid wil nu een duidelijk onderscheid maken tussen de verschillende opgeleiden. Er komt een wetswijziging aan die dit regelt. Een afgestudeerd mbo’er wordt dan (basis)verpleegkundige en een hbo’er regieverpleegkundige, met een meer verantwoordelijke rol. Onduidelijk is nog waar degenen die vroeger de inserviceopleiding volgden, worden ingedeeld.’
Krijgen afgestudeerden van het hbo dan ook meer betaald?
‘Dat is wel de bedoeling. De regieverpleegkundige blijft met de handen aan het bed, maar opereert autonomer, richt zich meer op onderbouwing, gaat op onderzoek uit en zet innovaties op. De opleiding hoeft daarvoor niet te veranderen: het profiel van de opleiding is hierop al ingericht.’
Volgens een Rotterdams onderzoek valt 45 procent van de studenten daar tijdens de opleiding Verpleegkunde uit. Oorzaken: hoge werkdruk, stress en zelfs verbaal en fysiek geweld…..
‘Ik hoorde van de Vereniging Hogescholen dat die cijfers niet kloppen. Bij ons heeft ruim zestig procent na vijf jaar een diploma. Dat is hoger dan de meeste andere opleidingen aan de HU.’
Dus er is niets aan de hand?
‘Wat wel speelt, is dat wij voor het eerst signalen krijgen van eerstejaars die schrikken van de situatie die zij aantreffen in het werkveld. Dan gaat het over veel zieke of overspannen verpleegkundigen, grote werkdruk en een onaangename sfeer op de werkvloer. Sommige studenten vroegen zich af of zij wel verder met de studie willen of stopten er daarom mee. Een groep studenten is daarop een actiegroep begonnen om ervoor te pleiten dat dit probleem opgepikt wordt. Want over vier jaar gaan zij daar aan het werk. Ik liet de groep hun verhaal houden als er mensen van het ministerie hier op werkbezoek waren en zij zijn bijvoorbeeld met de verpleegkundigenvakbond meegegaan naar Den Haag om een petitie over werkomstandigheden aan te bieden.’
Hoe ziet de toekomst eruit?
‘Mijn vurige wens is dat de vervolgopleidingen tot specialistische verpleegkundigen, die nu vanuit het ziekenhuis en andere instellingen gegeven worden, overgeheveld worden naar de hogescholen. Dan hebben we het bijvoorbeeld over de verpleegkundigen op de intensive care en neurologieverpleegkundigen. Daar zijn nog geen concrete gesprekken over met ziekenhuizen. Wel praten we met de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen over hoe onze studenten sneller zo’n opleiding kunnen volgen. Maar dat onderwijs zou wat mij betreft binnen het Instituut voor Verpleegkundige Studies gegeven moeten worden.’
Het lustrumfeest van Verpleegkunde is donderdag 27 september vanaf 13.00 uur aan de Heidelberglaan 7 in Utrecht.
