Een oproep aan studenten om hun mening op borden te schrijven leidde tot leuzen als ‘Free Palestine’ en ‘From the river to the sea…’ Als reactie daarop verschenen onder andere pro-Israël en Forum voor Democratie-slogans. De manager van de facilitaire dienst liet deze anonieme uitingen in beslag nemen.
Marwa, derdejaars Communication and Multimedia Design, belandde woensdagavond 22 november op de Padualaan 101. Ze wilde samen met een collega-CMD’er nog wat gaan studeren. Het thuishonk van haar studie is Heidelberglaan 15 maar dat gebouw is vroeg gesloten. In een ruimte van van Social Work op de eerste verdieping ontdekte ze een installatie met protestborden aan de muur. Houten latten met stukken karton met leuzen. ‘Basisbeurs voor alle studenten’ en ‘Studeren is een recht’ bijvoorbeeld.
Haar oog viel op de slogan ‘Free Palestine’. En ze ontdekte de omstreden leus ‘From the river to the sea, Palestine wil be free’. ‘Mooi dat dit mag’, dacht ze nog. Als pro-Palestijnse zette ze er nog een paar uitroeptekens achter met de stift die bij de installatie hing. Groot was haar verbazing toen er na een uur een medewerkster van de hogeschool op kwam draven en het bord met de Palestina-leuzen eruit pikte en meenam.
Boos zette de student (ze wil niet met haar achternaam in dit artikel) een foto van de borden op X (voorheen Twitter) met de tekst: ‘hogeschool utrecht zet dit neer om je mening te delen vervolgens komt er een medewerker die een bordje met free palestine weghaalt.’ Gevolgd door twee clown-emoji’s en de sneer tussen haakjes: ‘geef je mening zolang het ons bevalt’.
Onvrede durven uiten
‘Het doel van die borden is juist om te kijken of studenten hun onvrede durven te uiten’, legt Puck Verdugt, vierdejaars Social Work, uit. De installatie vormt een onderdeel van een tentoonstelling over het studentenprotest door de jaren heen. Studenten gingen de straat op voor meer zeggenschap, tegen de verhoging van het collegegeld en verlaging van de studiebeurs. Het studentenprotest is het hoofdonderwerp waarop zij begin 2024 hoopt af te studeren.
Haar onderzoek begon met de relatie tussen studenten en woke. Later kwam zij in contact met de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) en richtte ze zich op de houding van studenten toen en nu. Tegenwoordig is de solidariteit ver te zoeken, denkt zij, en studenten studeren vooral om hun punten te halen.
Om dit te onderzoeken, hing ze de lege borden enkele weken geleden op. ‘Wat is jouw mening?’ staat er uitnodigend in het midden van de installatie. Zelf schreef ze alvast wat leuzen op de borden, zoals ‘Is studeren een eenmanszaak?’ Ze leidde groepen studenten van de minor Impact, de bachelor Social Work en van de StudieHuiskamer rond en nodigde ze uit een mening te ventileren. Bijna dagelijks ging ze kijken wat er zoal op de borden gebeurde. ‘Het maakt wel iets los’, concludeert ze.
Angst voor het activisme
De leuzen over Palestina leidden ook weer tot reacties. Onder ‘Free Palestine’ verscheen de tekst ‘Free everyone’ en ‘also Israël’. Ook kwam de oproep ‘Stem op Denk’, dat weer werd doorgekrast en ‘FvD’ eronder gezet. ‘Inshallah’ (Arabisch voor: als god het wil) en ‘Free Kempi’ (een rapper die enige tijd vastzat). De verschillende reacties tonen volgens Verdugt aan dat studenten zich wel degelijk durven uit te spreken. ‘Ze pakken de kans om activistisch te zijn. Heel anders dan de HU: die haalt de borden weg uit angst voor het activisme. Dat is tenminste hoe ik het zie’, legt ze uit.
Vrijheid van meningsuiting zou ook moeten gelden binnen de HU
De leuzen over Palestina (met reactie over Israël) zijn – zonder haar instemming – als eerste rond half november weggehaald, vertelt Verdugt. De andere slogans – die daarna zijn toegevoegd – een week later. Verdugt: ‘Als er slogans komen tegen abortus of voor Forum voor Democratie – waar ik het niet mee eens ben – dan wil ik dat die blijven staan. Vrijheid van meningsuiting is een mensenrecht. Dit zou ook moeten gelden binnen de HU. Het is tenslotte een plek waar je je als student moet kunnen ontwikkelen en je als burger je mening moet kunnen vormen, onderbouwen en delen.’
CMD’er Marwa kan het vanuit het perspectief van de HU wel begrijpen dat de hogeschool die borden niet wil laten hangen. Vanwege de zorgen over mogelijke onrust die kan ontstaan, vertelt ze. Maar net als student Social Work Puck Verdugt vindt ze de vrijheid van meningsuiting zwaarder tellen en kiest ze ervoor de borden te laten hangen.
Rechten worden afgenomen
De hele situatie noemt zij ‘ironisch’ omdat er ook een bord aan de muur hangt met de slogan: ‘Demonstreren en de vrijheid van meningsuiting is een mensenrecht. Haal dus geen borden weg’. Deze leus heeft Verdugt opgehangen nadat de eerste exemplaren in beslag waren genomen. Marwa: ‘En vervolgens worden borden weggehaald. Het weerspiegelt voor mij eigenlijk precies hoe Palestijnen en iedereen die solidair is hun rechten worden afgenomen, terwijl de illusie blijft bestaan dat iedereen in Nederland vrijheid van meningsuiting heeft.’
‘Omdat daar dingen op stonden waarvan wij vonden dat ze niet passend zijn in een HU-gebouw’, zegt Mark Cornelissen op de vraag waarom die borden zijn ingenomen. Hij heeft opdracht gegeven de borden te verwijderen. Als manager van de facilitaire dienst van onder meer Padualaan 101 is hij verantwoordelijk voor het reilen en zeilen in de gebouwen. Daar hoort ook bij dat studenten en anderen zich er veilig moeten voelen. Behalve de Palestina-leuzen stond er ‘Fuck your mother’ op een bord, vertelt hij.
Maar gaat ‘Free Palestine’ al te ver? ‘Ik weet niet of dit bord bewust is weggehaald. In totaal waren het er drie of vier’, weet Cornelissen. ‘Over deze tentoonstelling is geen afstemming geweest hoe we hiermee omgaan’, voegt hij eraan toe. Bij veel andere exposities is dat wel het geval. ‘Het bezwaar zat ‘m vooral in de anonimiteit. Zo van: ik gooi iets op een bord en dan loop ik weg. Dat leidt niet tot het goede gesprek met elkaar.’
Respectvol luisteren en praten
Cornelissen: ‘Onze HU-gemeenschap is een vrije tussenruimte (inloggen EénHU; red), waar iedereen zich veilig kan voelen en waar we op een open en respectvolle manier kunnen luisteren naar en praten over wat ons bezighoudt. Zo waren er onlangs ook twee bijeenkomsten (inloggen EénHU; red)– een voor personeel en een voor studenten – over de situatie in Israël en Gaza.’
De anonimiteit van deze tentoonstelling maakt het lastig
De actie van de facilitaire dienst komt voort uit de wens voor een schoon, heel en veilig gebouw, stelt hij. Er zijn eerder meldingen geweest dat mensen stickers plakken met ‘Free Palestine’ in het gebouw. ‘Dat kun je onder vandalisme scharen omdat ze plakken op plaatsen waar dat niet mag’, vertelt hij.
Maar geldt dat ook voor een installatie met protestborden? De in beslag genomen borden zijn niet bewaard maar in de afvalcontainer gegooid. Is de vrijheid van meningsuiting hiermee niet in het geding? Hij zucht. ‘Dat vind ik heel lastig. Als er bordjes komen te hangen die politiek getint zijn of die bijvoorbeeld betrekking hebben op het Sinterklaasfeest (lees zwarte piet), dan kun je dat ook onder vrijheid van meningsuiting laten vallen. Maar dat roept zoveel emoties en discussies op. De anonimiteit van deze tentoonstelling maakt het lastig. We willen als hogeschool een veilige omgeving zijn en de vrijheid van meningsuiting is een groot goed. Het is een lastige kwestie.’
Uitslag van de verkiezingen
De gang van zaken leidde tot een gesprek tussen Puck Verdugt, manager Mark Cornelissen, Hillie de Rooij (docent en begeleider van de tentoonstelling) en opleidingsmanager Aart van der Maas. Hier is besloten dat er aandacht moet komen voor studenten die hun mening hebben geventileerd op de borden. ‘Ik ga waarschijnlijk volgende week de installatie weghalen om vervolgens borden op te hangen met teksten over waar studenten naartoe kunnen met hun mening’, vertelt zij.
Een soort wegwijzer wordt het dan, voor studenten die zich zorgen maken en dat willen uiten. Zo kunnen studenten die zich zorgen maken over het geweld tussen Israël en de Palestijnen bijvoorbeeld terecht bij het project ‘Gevoelige kwesties bespreken in de klas’. Voor een beter studentenwelzijn kunnen ze aankloppen bij de LSVb. Verdugt zoekt alleen nog een gesprekspartner bij wie ze te rade kan over de verkiezingsuitslag.
