Donderdagmiddag 10 oktober organiseerde het Netwerk Diversiteit & Inclusie van Hogeschool Utrecht de vijfde dialoogbijeenkomst voor studenten en medewerkers. Documentairemakers Sinan Can en Natascha van Weezel spraken over hoe zij omgaan met verdeeldheid in het Palestijns-Israëlisch conflict.
Het is 16:00 uur en de collegezaal op Heidelberglaan 15 is goed gevuld, met meer dan honderd mensen. Elena Valbusa, diversity officer, neemt het woord:‘Ik vind het heel spannend om hier te staan. Emre, jij ook?
‘Jazeker, we zijn al de hele tijd zenuwachtig’, zegt Emre Cicek, docent social work en aanjager bij het organiserende Netwerk Diversiteit & Inclusie.
Valbusa: ‘We willen het goed doen, de goede vragen stellen. Het is zwaar geweest en de toekomst wordt zoals het er nu uitziet, nog moeilijker.’
Het doel van deze middag? Met elkaar in gesprek blijven en elkaar vast blijven houden, schrijft de organisatie vooraf. Cicek nodigt alvast iedereen uit om na de bijeenkomst te komen eten. Het scherm toont een lijstje met spelregels, waaronder ‘Respect, nieuwsgierigheid en open houding.’
Tussenruimte en Holocaust-lezing
Eva Reuling, lid van het college van bestuur, komt ook op het podium. Wat doen deze spanningen met haar?, vraagt Valbusa. ‘Als mens vind ik het echt verschrikkelijk om te zien hoe we elkaar kwijtraken’, vertelt Reuling. ‘Als burger voel ik me onmachtig. Al heb ik ook het gevoel dat we hier aan de hogeschool wél iets kunnen doen.’
Reuling heeft het over de school als ‘tussenruimte tussen gezin en samenleving’. Daarom vindt ze het nodig dat we ‘ons maximaal inzetten om met elkaar in gesprek te blijven en te leren hoe we ons eigen standpunt zo goed mogelijk kunnen onderbouwen.’
De rel rond de Holocaust-lezingen vond ze heel heftig, vertelt ze desgevraagd. ‘Ik was een nieuwe bestuurder, en jong. We hebben het niet goed gedaan, en geleerd: “zo moet het dus niet”. Ik moet leven met het feit dat er mensen zijn gekwetst zijn binnen de organisatie.’
Polarisatie en kwetsbaarheid
Cicek nodigt vervolgens Sinan Can en Natascha van Weezel uit, de makers van de documentaire Brug over De Breuklijn. Hij begint met de ‘incheckvraag’: ‘Hoe zitten jullie erbij?’
Van Weezel: ‘Ik ben blij om hier te zijn. Maar wel met een getroebleerde geest, want die oorlog gáát maar door.’
Can glimlacht: ‘Elke generatie heeft zijn eigen uitdaging gehad. Je kunt iemand waarderen, niet voor zijn mening, maar om het feit dat hij ook een mens is.’
Waarna de vervolgvragen gaan over hoe zij omgaan met polarisatie en of ze nog geloven in vrede.
Can: ‘Die polarisatie is er al sinds 11 september 2001, als je het mij vraagt.’ Hij wil er al een wijze raad bij geven: ‘Laat alles wat je zegt door drie poorten gaan. De eerste: klopt het? Twee: is het nodig? En drie: is het aardig? Zoals wij nu met elkaar omgaan, zo zal de volgende generatie ook met elkaar omgaan.’ (Pauzeert even) ‘Ik lijk wel een predikant, joh.’
Van Weezel: ‘Ik ben moeder van een zoon van anderhalf. Hij inspireert me het meest. Hij praat met iedereen, met allerlei kindjes van verschillende achtergronden.’
Kwetsbaar blijven
Ze vertelt hoe ze onder vuur kwam te liggen na haar kritiek op Netanyahu. ‘Ik werd niet meer uitgenodigd en aangekeken in mijn eigen kring. Aan de andere kant is het feit dat ik familie heb in Israël voor sommigen al genoeg om me te bedreigen. Het allerbelangrijkste vind ik het uitgangspunt: Let’s agree to disagree. En stel je kwetsbaar op. Elke keer vertel ik toch maar weer hoe ik me voel. Dat werkt verbindend.’
Can wil de hoop op vrede in het Midden-Oosten niet opgeven. ‘Niks is onmogelijk. Het Midden-Oosten heeft ook hele zachte omgangsvormen. Iemand die blind is noemen we niet blind, maar “hij die met zijn hart kijkt”.’
Van Weezel: ‘Het moet anders, en hoe: dat laat ik graag aan de leiders van daar over. Maar hier kunnen wij ook iets doen. Vroeger ging ik niet in tegen de Joodse gemeenschap, want het voelde goed om erbij te horen. Op een dag ging ik naar Palestina en vroegen mijn vrienden me: “Waarom ga je naar de vijand?” Ik zou willen dat mensen elkaar vragen: “Wat is je grootste angst en wat is je grootste droom?” Leer elkaar als mens kennen.’
Later volgt een fragment op het scherm, waarin Van Weezel met haar moeder spreekt. Die heeft haar leven lang gestreden voor vrede. Nu weet ze niet meer wat ze moet doen. Ze laat het hoofd hangen, zoals ze het zelf noemt. Wat dit doet met Van Weezel?
‘Ik probeer mijn hart zacht te houden. En wat ik nog wilde zeggen: vergelijk niet het leed met het andere leed. Dus ook niet dat van Palestina met dat van Israël. Kies voor het radicale midden: Als de twee radicale uiteinden boos op je zijn, dan doe je iets goed.’
Het botst en knettert
De twee documentairemakers geloven ook dat het gesprek op scholen daarbij nodig is.
Can: ‘Die discussies hoeven niet allemaal met een hoog knuffelgehalte gevoerd te worden. Ze mogen knetteren. Ik kom uit een uiterst links gezin, maar kan ook vriendschap sluiten met rechtse mensen. Ze brengen me soms andere inzichten. We moeten geen taboes gaan opwerpen, zoals in andere landen. Op een Turkse school zal het nooit over de Armeense genocide gaan. Terwijl, als we op school niet kunnen praten, waar dan wel? We moeten niet bang zijn als het botst en knettert. We zijn allemaal mensen, emotioneel.’
Van Weezel: ‘Ik zou het heel goed vinden als docenten en studenten vaker zouden zeggen: “Ik weet het even niet, heb jij het antwoord?”’
Een dialoog?
Dan is er nog tijd voor vragen uit het publiek. Een student neemt het woord: ‘Ik mis het Palestijnse perspectief’, zegt ze. ‘Hier in Nederland wordt nooit de Nakba genoemd, de etnische zuivering van Palestina. Daarom ben ik hier.’
Can: ‘Je hebt gelijk. Over de Nakba is weinig kennis, zoals over heel veel andere gebeurtenissen. Dat is nu eenmaal zo.’
Na nog een paar andere vragen van vooral docenten sluit een andere student af: ‘Hebben jullie tips voor docenten?’
Can sluit af: ‘Oordeel niet. Zeg: “Ik begrijp je, maar heb je ook aan de andere kant gedacht?”’
Waarna het tijd is voor de maaltijd. Overvloedig, kleurrijk en heerlijk. Maar het knetterde vandaag niet, zo oordelen een aantal bezoekers. En de dialoog was meer een vraag-en-antwoord. Organisator Cicek erkent dat. De reeks heet ‘dialoogsessie’, maar die vindt niet elke keer plaats. ‘We zijn zoekende.’
Over de docu-makers
Sinan Can (1977) is bekend van zijn prijswinnende documentaires over de oorlog in Afghanistan, Syrië en de terroristen van IS. Hij heeft een alevitische achtergrond (een humanistische stroming binnen de islam), maar is niet gelovig opgevoed. Hij noemt zichzelf spiritueel.
Natascha van Weezel (1986) is auteur en documentairemaker. Haar beide ouders zijn kinderen van overlevers van de Holocaust, ze is niet-praktiserend Joods en laat zich regelmatig kritisch uit over de Israëlische regering.
In december 2023 maakten Can en Van Weezel samen Brug over de breuklijn, een documentaire over de gevolgen van de Gaza-oorlog in Nederland.
