Saskia Wijsbroek, lector Jeugd, zet zich binnen haar lectoraat hard in voor de huidige generatie kinderen en jongeren – in samenwerking met onderwijs en jeugdhulp. Ze heeft er haar handen vol aan. ‘Er is veel vraag naar onderzoek en advies, want veel jongeren en gezinnen hebben het moeilijk.’
Saskia Wijsbroek, lector Jeugd, studeerde af in Pedagogische wetenschappen en promoveerde op angst bij jongeren. Vanuit Papendrecht ging ze op kamers in Utrecht. Eerst op de Amsterdamsestraatweg in een mini-kamer: als ze haar kamer uit wilde, moest ze eerst de stoel aanschuiven om de deur open te kunnen doen. In haar latere veel mooiere kamer in Rijnsweerd was ook een gezamenlijke woonkamer. ‘Hier stonden in de tachtiger jaren twee tv’s op elkaar, zodat we twee programma’s tegelijk konden kijken.’ De tijd ver vooruit.
Als lector Jeugd bij Hogeschool Utrecht doet Saskia samen met anderen praktijkgericht onderzoek. Onder meer naar de verbetering van de jeugdzorg. In 2015 is de zorg voor alle kinderen tot 18 jaar van de provincie overgeheveld naar de gemeenten. Het beroep op de jeugdzorg is sindsdien toegenomen met lange wachtlijsten als gevolg. Saskia: ‘Dat is heel schrijnend. Ik denk nu bijvoorbeeld aan een dertienjarige jongen die al een tijd niet naar school ging. Hij zorgde thuis voor zijn zieke moeder en jongere broertjes, omdat zijn vader twee banen had om financieel de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. De jongen had geen vrienden meer en was heel somber. Gezinnen met zo’n stapeling aan moeilijkheden wil je zo snel mogelijk ondersteunen.’
Onderzoek mét ouders, kinderen en jongeren
In 2019 vertelde Saskia Wijsbroek aan Trajectum hoe belangrijk het is om kinderen, jongeren en ouders te betrekken bij het uitvoeren van onderzoek. Saskia: ‘Het gaat echt om samenwerken aan onderzoek, niet om “betrekken bij”. Door het samenwerken realiseer ik me steeds hoezeer ik vanuit mijn eigen perspectief denk. Hoeveel ik als onderzoeker als gegeven aanneem. Daar leer ik veel van. Bijvoorbeeld over het idee in de jeugdhulp dat “ouders zelf de regie moeten nemen”. In de praktijk betekent dit voor ouders regelmatig dat zij van het kastje naar de muur worden gestuurd met hun vraag om ondersteuning.’
Het lectoraat houdt zich bezig met het ondersteunen van gezinnen en hun kinderen. Het gaat hierbij niet alleen om gezinnen die een beroep doen op jeugdzorg. Zo werkt het lectoraat bijvoorbeeld aan het onderzoeksproject Mentaal Kapitaal. Saskia: ‘Steeds meer kinderen en jongeren hebben last van schoolstress en prestatiedruk. Sommigen kunnen daardoor niet of minder naar school. Niet zelden is jeugdzorg nodig. Welke factoren spelen een rol bij ongezonde stress, prestatiedruk en schooluitval en hoe kunnen we jongeren, ouders en scholen ondersteunen? We doen hier onderzoek naar met een team van onderzoekers, ouders, jongeren, studenten en professionals op scholen, in jeugdhulp en jeugdgezondheidszorg. Dit doen we binnen de Regionale Kenniswerkplaats Jeugd en Gezin Centraal waarvan het lectoraat partner en trekker is.’
Altijd maar shinen
Schoolstress en prestatiedruk hebben onder meer te maken met de nadruk die in onze maatschappij ligt op presteren. Je moet altijd maar shinen. Ook studenten geven dit aan. ‘Voorbeelden hiervan zijn het leenstelsel, een te beperkte basisbeurs en een bindend studieadvies waarvoor je bijna het volledige aantal studiepunten van het jaar moet halen. Alleen als je goed en snel presteert in je eerste jaar, mag je verder studeren en loopt je schuld niet nog verder op. Terwijl je de overgang maakt van de middelbare school naar vervolgonderwijs. Dat betekent veel veranderingen zoals wennen aan een nieuwe leeromgeving, leren studeren, aansluiting vinden bij nieuwe leeftijdsgenoten en toenemende zelfstandigheid. En dan zijn er ook nog maatschappelijke problemen die voor stress bij alle jongeren zorgen: om financieel rond te komen en woonruimte te vinden, moet je tegenwoordig alles uit de kast halen.’
Schoolstress en prestatiedruk kunnen we niet 1-2-3 uitbannen en enige uitdaging en druk zijn ook nodig om goed te functioneren. Uit het onderzoek blijkt wel dat scholen bepaalde veranderingen kunnen doorvoeren, maakt Saskia duidelijk: ‘Bijvoorbeeld minder focus op cijfers en meer op ontwikkeling van talent. Geen toetsen of tentamens direct na een vakantieweek. En natuurlijk ook niet te veel toetsen in een korte periode. Wat ook helpt is om jongeren zelf meer keuzes te geven in wat ze willen leren, waar en hoe. En daarnaast is meer aandacht nodig voor hoe het met leerlingen gaat en hoe ze zich persoonlijk ontwikkelen.’
Studenten-podcast over schoolstress
Mentaal Kapitaal is een mooi voorbeeld van een project waarin studenten meewerken aan het onderzoekswerk in de kenniswerkplaats. Saskia vertelt dat zes HU-studenten Social Work en Verpleegkunde en twee studenten Interdisciplinair sociale wetenschap aan de Universiteit Utrecht onderdeel waren van het onderzoeksteam. ‘Ze werkten aan onderbouwing vanuit de literatuur en interviewden kinderen, jongeren en professionals. Op basis van hun bevindingen maakten ze verschillende materialen zoals een podcast voor jongeren over schoolstress en een video voor ouders over prestatiedruk.’
Het lectoraat richt zich ook op de zorg voor veiligheid om zo kindermishandeling en huiselijk geweld te voorkomen en te stoppen. En waar kun je beter beginnen dan bij de opleidingen waarin werken met kinderen een grote rol speelt?
Saskia: ‘Studenten van deze opleidingen moeten natuurlijk leren welke signalen kunnen wijzen op kindermishandeling. Dat zijn vaak meerdere signalen tegelijk. Dus niet alleen blauwe plekken, maar ook eet- en slaapproblemen, verlegen of nerveus gedrag van een kind en ouders die zich onverschillig lijken te gedragen. Verder is het belangrijk dat studenten weten wat ze vervolgens moeten doen. Hun opleiding moet daarom aandacht besteden aan de meldcode ‘Huiselijk geweld en kindermishandeling’. Daarin staat duidelijk wat je dient te doen als je vermoedt dat er sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling.’
Samenwerken met jongeren en ouders
‘Om te zorgen dat opleidingen voldoende en de juiste aandacht besteden aan het voorkomen en stoppen van kindermishandeling en huiselijk geweld, heeft het lectoraat een zelfscan ontwikkeld. Dit deden we onder meer met mensen die zelf ervaring hebben met huiselijk geweld en kindermishandeling, kennis- en praktijkorganisaties en collega’s bij Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Met de zelfscan brengen hbo-opleidingen in kaart of zij studenten voldoende kennis, vaardigheden en moed bijbrengen om passend te handelen bij signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld. Is dat niet het geval, dan vinden ze op de website een virtuele kast met lesmaterialen die ze kunnen opnemen in hun opleiding. Opleidingen vanuit het hele land hebben een bijdrage geleverd aan het onderzoek voor de zelfscan en aan de inhoud van de virtuele kast.’
Meer over Saskia:
Saskia woont met haar partner in Utrecht. Samen hebben zij een zoon die in Groningen studeert en daar op kamers woont. Over haar hobby’s vermoedt Saskia dat studenten die een beetje suf vinden: lezen, wandelen, (klassieke) muziek, reizen en fietsen. Maar ze blijkt ook een seizoenkaart van ‘de mooiste voetbalclub van Nederland’ te hebben met haar zoon.
