De HU-bieb veranderde dinsdagmiddag 27 september in een Living Library. Daarbij leenden bezoekers ‘levende boeken’, ofwel: ze gingen in gesprek met mensen met een verhaal. Een donorkind, iemand met autisme en een Syrische vluchteling. Unieke gesprekken, kwetsbaar en verruimend.
Twee vreemden zitten tegenover elkaar op blauwe stoelen. Ze hebben elkaar net een hand gegeven. Het levende boek is HU’er Niusha, ‘dochter van Iran’. Lezer Loreen is nieuwsgierig en staat open voor gesprek. ‘De boeken en de lezers hebben recht op respect’, vertelt de vrijwilliger van Living Library. Daarna bespreekt hij de spelregels. ‘De boeken hebben het recht om een vraag niet te beantwoorden.’ Hij sluit af met: ‘Lezers hebben niet het recht om de boeken mee naar buiten te nemen en moeten de boeken in dezelfde mentale en fysieke staat terugbrengen.’ De twee vrouwen lachen. Het gesprek kan beginnen.
Boek lenen
Vijf minuten daarvoor is de Living Library geopend. Als onderdeel van het Voel je Thuis Festival kan iedereen een middag lang met verschillende mensen praten. ‘In de aanbieding, en dat bedoel ik niet onrespectvol, zijn vandaag tien levende boeken’, zegt een vrijwilliger. De helft van de ‘boeken’ zijn HU-studenten of medewerkers. Vijfentwintig geïnteresseerden staan bij de ingang van de HU-Bibliotheek. Naast het buffet met koekjes en sapjes staat op een banner de uitleg. Het scherm toont welke ‘boeken’ beschikbaar zijn. Kies bijvoorbeeld iemand met psychoses, een gerechtsdeurwaarder en een homo en vader. Lezer en ‘boek’ krijgen twintig minuten de tijd voor een gesprek, met een mogelijke verlenging van tien minuten.
‘Wat mooi dat je je zo kwetsbaar durft op te stellen.’
Niusha is op haar achtste vanuit Iran naar Nederland gevlucht. Ze draagt een zelfgeschreven gedicht voor aan Loreen en wordt emotioneel. ‘Sorry’, zegt ze tegen haar ‘lezer’.
‘Nee, zeker geen sorry! Wat een prachtig gedicht. Wat mooi dat je je zo kwetsbaar durft op te stellen.’
Niusha vertelt over de actuele gebeurtenissen in Iran, over de geschiedenis en over een angstig moment in Iran. Ze werd opgepakt omdat ze haar enkels niet bedekt had. ‘Bizar’, zegt Loreen. ‘Hoe is die ervaring geweest?’ De tijd vliegt en de vrijwilliger komt naar de vrouwen en vraagt of ze zijn uitgepraat. ‘Ik heb eigenlijk nog honderd vragen, maar ik vond het enorm bijzonder en heel moedig hoe je je verhaal vertelt’, zegt Loreen.
Niusha doet mee om de stem van de Iraanse vrouw te laten horen. ‘Vooral nu, terwijl zij aan het vechten zijn voor de autonomie over hun eigen lichaam. Het gaat niet alleen over de Iraanse vrouw, maar over de strijd van vrouwen over de hele wereld. Of het nou over abortus of over gedwongen hoofddoeken gaat.’ Ze is heel duidelijk: ‘Wanneer het goed gaat met de vrouw, gaat het goed met de rest van de maatschappij.’
PTSS en EMDR
In de hoek naast een tijdschriftenrek praten twee studenten met Ása, iemand met complexe PTSS. ‘Wat weten jullie over PTSS?’, vraagt ze.
‘Niet veel, wel dat het ingrijpend is’, zegt een van de studenten.
‘PTSS en complexe PTSS is voor iedereen anders. Ook triggers en uitingsvormen zijn anders.’
De studenten knikken. ‘Is het handig als wij jou vragen stellen?’, vraagt de student. Ása: ‘Ja.’
De jongen vraagt naar de behandeling die zij voor haar trauma krijgt. Ása vertelt over EMDR, imaginaire exposure en dissociatie periodes. Ze heeft een auto-ongeluk gehad en moet bijvoorbeeld dashboard-video’s kijken. Het gesprek gaat de diepte in en al snel vertellen ook de studenten over wat hen als kind heeft geraakt.
Na twintig minuten komt de vrijwilliger langs. ‘Hoe gaat het hier? De twintig minuten zijn voorbij. Willen jullie nog tien minuten extra?’ De studenten knikken. ‘Ik kan nog uren doorvragen.’
Vraag en antwoord
‘Wat brengt jou hier?’, vraagt levend boek Jos aan zijn lezer. ‘Ik kwam een boek terugbrengen en vroeg me af wat een Living Library inhield. Nou, dit dus’, zegt de lezer, een docent op de HU. Hij stelt de ene vraag na de andere. ‘Is het een gevaarlijk beroep? Is het vak veel veranderd door de jaren heen?’ En: ‘Waar komt het woord gerechtsdeurwaarder vandaan?’ Jos antwoordt: ‘Dat weten ze niet precies, maar waarschijnlijk van het woord deurbewaarder.’
Het doel is om stigmatisering tegen te gaan.
De middag is nog jong en er zullen nog tientallen gesprekken volgen. Rechts in de hoek geeft een lezer haar boek een knuffel. Aan een tafel in de bibliotheek vult een andere lezer een evaluatieformulier in. Living Library is een landelijk initiatief en komt vooral naar openbare bibliotheken. Het doel is om stigmatisering tegen te gaan.
Al vóór de zomer zijn de HU-Bibliotheek en Living Library begonnen aan de voorbereidingen voor deze editie op de HU. Josien Oudemans, adviseur bij de HU-Bibliotheek: ‘Alle boeken worden zorgvuldig gekozen.’
Ze verwacht dat de HU-Bibliotheek vaker een Living Library zal organiseren. ‘Er kwamen nu al HU’ers naar mij toe die tijdens een volgende editie ook een boek willen zijn. Dat is veelbelovend.’
En ook al mogen de lezers hun levende boeken niet mee naar buiten nemen, ze verlaten de bibliotheek ook niet met een leeg gevoel. Praten verbindt.
