Studentenorganisatie ISO waarschuwt tegen een woord dat in zwang raakt: ‘capaciteitsbekostiging’. De universiteiten moeten toegankelijk blijven voor iedereen die het talent heeft om een academische opleiding te volgen, vinden de studenten.
Het hoger onderwijs is in beweging. Nog afgezien van de bezuinigingen heerst alom het gevoel dat het roer om moet: het universitaire onderwijs wordt te massaal, maar de hogescholen ook. De opleidingen lijden eronder. De commissie-Veerman mocht een schot voor de boeg geven en uitleggen hoe een nieuw stelsel van hoger onderwijs eruit zou kunnen zien.
Het verslag van de commissieleden is juichend ontvangen, zowel door onderwijsinstellingen als studenten. Het toverwoord werd ‘profilering’: onderwijsinstellingen zouden zich moeten richten op hun eigen sterke punten en voor de overige opleidingen samenwerken met andere instellingen.
Maar het moment van de waarheid nadert: hoe krijgen de adviezen vorm? Een flinke investering in het hoger onderwijs, waar Veerman voor pleitte, zit er niet in. Wat moet er dan gebeuren?
Sinds er gevoelige documenten van de universiteiten via dagblad Trouw zijn uitgelekt, vreest het Interstedelijk Studenten Overleg dat het in Den Haag de verkeerde kant op gaat. ‘De universiteiten pleiten nu voor capaciteitsbekostiging’, zegt voorzitter Guy Hendricks. ‘Wij zijn van oudsher voor de dialoog, we willen graag meedenken… Maar hierover niet.’
De universiteiten zouden graag geld krijgen voor een vast aantal studenten. Dan hoeven ze geen rekening meer te houden met schommelingen in de aanmeldingen en kunnen ze bovendien de beste studenten gaan selecteren.
Volgende week zal de Tweede Kamer vergaderen over selectie. ‘Over zo’n onderwerp moet je niet lichtvaardig over denken’, waarschuwt Hendricks. ‘Voor je het weet is er geen weg meer terug. Als er eenmaal selectie is, schaf je die niet zo makkelijk af.’
Zijn vrees is dat universiteiten eilanden worden en dat het hbo de schommelingen in de studentenaantallen moet opvangen. ‘Straks zeggen de universiteiten: vol is vol, we hebben dit jaar geen ruimte meer op ons eiland. Als je het geluk hebt dat er in jouw jaar wat minder leerlingen eindexamen doen, maak je meer kans op een plek aan de universiteit – en dat heeft dan niets te maken met je motivatie of intelligentie.’
Ook de commissie-Veerman pleitte voor capaciteitsbekostiging, maar dan moet het onderwijs wel aanzienlijk beter worden: niet alleen aan de universiteiten, maar ook aan de hogescholen. De laatste jaren gaan er steeds minder vwo’ers naar het hbo, en dat kan alleen veranderen als er betere beroepsopleidingen komen, waar praktisch ingestelde vwo’ers graag naartoe gaan.
De kern staat in dit citaat uit het rapport: ‘De commissie wil niet zo ver gaan dat de overheid direct zou moeten aansturen op een capaciteitsreductie. Echter, als een aanscherping van het profiel van het wo én het aantrekkelijker worden van het hbo er toe zouden leiden dat de Nederlandse universiteiten kleiner en selectiever worden, dan lijkt dat de commissie een goede ontwikkeling.’
Hoe de details eruit moeten zien, mogen drie zwaargewichten de staatssecretaris vertellen. Dat zijn Robbert Dijkgraaf (natuurkundige en president van wetenschapsgenootschap KNAW), Joop Sistermans (voorheen van adviesraad AWT) en Fons van Wieringen (voorzitter van de Onderwijsraad).
