Veel hogescholen overwegen om hun eerstejaars studenten langer binnenboord te houden door het bindend studieadvies (BSA) af te schaffen. Dat blijkt uit een rondgang van het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP). Ook binnen de HU zijn er serieuze geluiden in die richting.
Het is een van de hete hangijzers in het hoger onderwijs: het bindend studieadvies. Als eerstejaars studenten niet genoeg studiepunten behalen, worden ze veelal weggestuurd van hun opleiding. Maar dit ‘bsa’ staat binnen de hogescholen ter discussie.
Er gelden altijd al uitzonderingen voor studenten in bijzondere situaties, maar over het algemeen moeten studenten in hun eerste jaar bewijzen dat ze geschikt zijn voor hun opleiding door voldoende studiepunten te scoren. Zo niet, dan moeten ze vertrekken. Dankzij het bsa weten studenten sneller waar ze aan toe zijn, was ooit het idee, en blijven ze niet doormodderen in een opleiding waar ze uiteindelijk in zullen stranden.
Steeds vaker klinkt er kritiek op dat systeem, dat in de jaren negentig werd ingevoerd. Veruit de meeste weggestuurde studenten gaan immers gewoon opnieuw studeren, maar dan ergens anders. Een flink deel van hen behaalt ook het diploma. Is het ‘rondpompen’ van studenten wel zo zinvol, is de vraag.
Politiek gevoelig
In de politiek ligt dit onderwerp gevoelig. In het regeerakkoord staat dat het bsa wordt aangepast: studenten moeten de kans krijgen om in hun tweede jaar alsnog aan de norm te voldoen, tenzij ze evident te weinig punten behalen. Maar het is geen gelopen race. De vorige minister wilde de lat al iets lager leggen, maar werd meteen teruggefloten door de Tweede Kamer.
Inmiddels lijkt de praktijk in het hbo de discussies in te halen. Hogescholen krabben zich steeds vaker achter de oren: wie sturen we eigenlijk weg, en is dat wel nodig? In coronatijd deden ze het ook niet en was dat nou zo erg? En misschien – slechts één hogeschool erkent dat het meespeelt – kijken ze ook naar de voorspelde krimp: ze gaan minder studenten trekken en willen er allicht wat meer binnenboord houden.
We hebben de grootste hogescholen benaderd, en vanwege hun bijzondere positie hebben we ook twee kunsthogescholen bevraagd. Wordt er bij hen nagedacht over het bindend studieadvies?
Talent
Een van de aanleidingen voor deze rondgang is dat Fontys vanaf september 2024 het bindend studieadvies afschaft. Het bsa past niet meer in de visie op ’talentgericht opleiden’, staat in een verklaring van de hogeschool. ‘Een goede begeleiding van studenten en een onderbouwd advies (…) wel.’
Zuyd Hogeschool had deze beslissing al twee jaar geleden genomen, met als laatste zetje het versoepelde bsa in de coronacrisis. Ook bij sommige andere hogescholen is de kogel door de kerk. Bij NHL Stenden bijvoorbeeld keert het bsa niet meer terug. ‘Daarvoor in de plaats kunnen opleidingen werken met doorstroomnormen.’ Een ‘doorstroomnorm’ bepaalt dat studenten sommige vakken pas mogen volgen als ze eerdere behaald hebben, zonder dat ze worden weggestuurd.
Iets minder ver gaat de Hogeschool van Amsterdam. Daar mogen de opleidingen gaan ‘experimenteren’, meldt hogeschoolblad HvanA: ze mogen het ‘bindend’ studieadvies vervangen door een ‘dringend’ advies, waarna studenten hun eigen afweging kunnen maken. Maar de opleidingen die willen, kunnen het gewone bsa blijven hanteren.
Hogeschool Utrecht overweegt ook om het bsa helemaal af te schaffen, maar heeft dat nog niet gedaan. Wel hanteren steeds meer Utrechtse opleidingen een ‘dringend’ in plaats van ‘bindend’ studieadvies. Komend jaar gaat bovendien de gewone bsa-norm omlaag van 50 naar 45 punten, als de Hogeschoolraad met het voorstel van het college van bestuur instemt.
Spil in het debat was jarenlang Windesheim. De hogeschool met vestigingen in Zwolle en Almere speelde met ideeën om het bsa te hervormen. Maar net als in de politiek zijn de meningen binnen die hogeschool verdeeld en de medezeggenschap ligt dwars, dus gaat de verandering niet zo snel. Eerstejaars moeten er nog altijd 50 van de 60 punten behalen. Het bsa staat pas weer ter discussie voor studiejaar ’24/’25.
In beweging
Maar beweging is er dus wel in het hbo. Ook de Hanzehogeschool Groningen gaat het bsa ‘doorontwikkelen’, laat de voorlichter weten. ‘Hoe we dit exact gaan invullen heb ik nu nog niet scherp voor de bril. Dat we hier mee bezig gaan is wel een feit.’
Sommige hogescholen willen eerst lessen trekken uit het soepeler bsa in de coronacrisis. De komende tijd zal duidelijk worden hoe het met die lichtingen studenten gaat: haken ze alsnog af of blijven ze binnenboord en behalen ze hun diploma?
Hogeschool Saxion neemt de ervaringen van de afgelopen jaren mee in discussies over het bsa per september 2024, laat de woordvoerder weten, maar de uitkomst is allerminst zeker: ‘We zien nu dat studenten die in het eerste jaar een uitgesteld bsa hebben gekregen in hun tweede of derde studiejaar vaak alsnog stoppen of switchen naar een andere opleiding.’
Andere overwegingen dan het ‘studiesucces’ zijn er ook, zoals kansengelijkheid en, zeker in de regio, de aankomende krimp van het aantal studenten. ‘Deze overwegingen spelen allemaal een rol bij mogelijke veranderingen in het bsa’, bevestigt Saxion.
Of toch niet?
Maar de ene hogeschool is de andere niet. Avans bijvoorbeeld hanteert nog altijd de norm van 52 punten in het eerste jaar. Als studenten die niet behalen, moeten ze de opleiding verlaten. ‘Tijdens corona werd het studieadvies met een jaar uitgesteld’, vertelt de woordvoerder. Het bsa kwam dus aan het einde van jaar twee. ‘Dit jaar geldt dat niet meer en hanteren we ons oorspronkelijke beleid.’
Het beleid is echter niet in steen gebeiteld. Avans sluit vernieuwing niet uit, laat de woordvoerder weten, al was het maar vanwege de ontwikkelingen in de politiek. ‘Maar er is op dit moment nog weinig duidelijkheid over welke kant het op gaat. Aan de afspraken in het regeerakkoord is nog geen verdere invulling gegeven door het ministerie.’
Kunst-hbo
En de kunsthogescholen? Die hebben in elk geval geen problemen met krimp. Ze krijgen genoeg aanmeldingen en moeten streng selecteren op talent; dat talent moet zich vervolgens ook in het eerste jaar bewijzen. De Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten en het Rotterdamse Codarts hebben geen plannen om het bsa aan te passen, laten ze dan ook weten.
Politieke voortgang
In de vorige regeerperiode wilde een nipte meerderheid van de Tweede Kamer – het scheelde slechts één stem – dat het kabinet het bindend studieadvies zou ‘wegpraten’. De minister zou met de instellingen in gesprek moeten gaan om het studieadvies niet langer ‘bindend’ te laten zijn.
Maar die motie werd gekaapt door een tegenstander van dat plan, de huidige VVD-minister voor Onderwijs Dennis Wiersma. Dat gesprek over het bsa moest ‘verbreed’ worden naar een gesprek over ‘adequate sturingsinstrumenten’ voor selectie aan de poort, maar ook voor selectie tijdens de opleiding.
Minister Dijkgraaf werkt momenteel aan een ‘toekomstverkenning’ voor het hoger onderwijs, waarin hij een nieuwe koers gaat uitstippelen. Daarin komen allerlei thema’s aan bod, van de financiering in het hoger onderwijs tot het welzijn van studenten. Het bindend studieadvies ongetwijfeld ook, al was het maar om recht te doen aan de afspraken uit het regeerakkoord.
Hij stuurt zijn plannen nog voor de zomer naar de Kamer. Veel hogescholen willen het niet afwachten en stippelen zelf een nieuwe koers uit rond het bindend studieadvies. Al zijn ze er nog niet allemaal mee bezig, de trend is onmiskenbaar.
