Het wordt riskanter om te frauderen met de basisbeurs. Er komen vierduizend controles per jaar en de boetes gaan omhoog. Sommige studenten zullen zelfs strafrechtelijk worden vervolgd.
Het kabinet wil hard optreden tegen studenten die een basisbeurs voor uitwonenden aanvragen terwijl ze eigenlijk nog bij hun ouders wonen. Zulke studenten krijgen jaarlijks ruim tweeduizend euro te veel en momenteel is de pakkans vrijwel nihil.
Naar schatting kost zulke fraude de staat veertig tot 55 miljoen euro per jaar: één op de tien uitwonende studenten zou zich hieraan schuldig maken. Sinds het najaar van 2009 werkt het ministerie van OCW aan een wetsvoorstel om hiertegen op te treden en gisteren heeft minister Marja van Bijsterveldt het naar de Tweede Kamer gestuurd.
Het aantal adrescontroles zal groeien naar vierduizend per jaar in 2013. Dat betekent volgens Van Bijsterveldt dat één op de vijf verdachte studenten een bezoekje van controleurs kan verwachten. Het gaat bijvoorbeeld om studenten die in dezelfde straat als hun ouders zeggen te wonen of die opvallend ver van hun onderwijsinstelling staan ingeschreven terwijl hun ouders dichterbij wonen.
Bovendien hoeft de Dienst Uitvoering Onderwijs straks alleen nog maar te bewijzen dat een student niet op het adres woont dat hij aan de gemeente heeft doorgegeven. Momenteel moet DUO bij een vermoeden van fraude ook aantonen dat een student daadwerkelijk bij zijn ouders woont, wat in de praktijk zo goed als onmogelijk is.
Er zullen uitzonderingen blijven. Zo kunnen studenten zich niet inschrijven op het adres van een blijf-van-mijn-lijfhuis of bij een pand dat geen woonbestemming heeft. In zulke gevallen heeft de rechter al vaker geoordeeld dat studenten dan niets te verwijten valt. Dat blijft zo, belooft Van Bijsterveldt.
Ook wil ze rekening houden met studenten die een tijdje in het buitenland studeren en hun kamer legaal onderverhuren. ‘Tijdens het huisbezoek kunnen huisgenoten een toelichting geven op de situatie’, aldus de minister. ‘Bovendien kan als bewijsstuk een brief van de universiteit o.i.d. gevraagd worden.’
Wel zal DUO steekproefsgewijs checken of de ouders van reislustige studenten niet toevallig in het buitenland wonen. Anders zouden ze immers alsnog thuiswonend kunnen zijn.
Het nieuwe systeem zal voor de overheid goedkoper zijn. Zo zullen de uitgaven aan studiefinanciering lager worden, omdat studenten minder vaak zullen frauderen. Ook gaan de administratieve lasten omlaag, omdat de adrescontroles eenvoudiger worden.
Betrapte fraudeurs hoeven momenteel alleen terug te betalen wat ze te veel hebben gekregen, oftewel zo’n tweeduizend euro per jaar. Onder de nieuwe wet zullen zij ook een boete krijgen van vijftig procent: duizend euro per jaar. Wie nog een keer wordt betrapt, moet zelfs tweeduizend euro betalen en loopt kans op strafrechtelijke vervolging.
De Raad van State had geadviseerd om het verschil tussen de basisbeurs voor uitwonenden en thuiswonenden op te heffen. Dan hoef je ook geen fraude meer op te sporen. Daar ziet het kabinet niets in. Thuiswonenden zouden dan te veel geld krijgen en uitwonenden te weinig, meent het kabinet.
