Hoe staat het met de klimaatkennis aan de HU? Hoe groot is de CO2-afdruk van een huishouden in Nederland? Vele vragen zetten studenten en medewerkers donderdag 15 mei aan het denken bij het Klimaatexamen.
Een zaal vol geroezemoes, en het geluid van 183 houten schoolbanken die worden uitgevouwen. Het Klimaatexamen, een test over je kennis over klimaatverandering en de oplossingen daarvoor, vindt dit jaar plaats aan de HU. Je voelt dat er hier iets staat te gebeuren, de sfeer van middelbare schoolexamens en Cito-toetsen hangt in de lucht.
Lichtelijk geïntimideerd door de toetssfeer en de drukte neem ik plaats op de eerste rij. Zo kom ik minder in de verleiding om af te kijken, redeneer ik. Zou ik tussendoor naar het toilet mogen of water mogen halen? Vroeger mocht dat alleen onder begeleiding. De lay-out van de toets is zelfs identiek aan een echt examen.
Het examen is een wetenschappelijke kennistest, gebaseerd op officiële rapporten. Deze organisatie publiceert om de zoveel tijd een overzicht van de stand van zaken over het klimaat. Samen met verschillende partners, waaronder het KNMI, is het opgesteld.
Het akelige gevoel van een toets waarvan je wist dat je net niet genoeg geleerd had en die beide kanten op kon rollen, bekruipt me. Alleen het pakje Dextro ontbreekt nog op mijn bureau.
Een stille zaal
‘Wie vindt de aandacht die klimaatverandering krijgt overdreven?’ begint cvb-lid Eva Reuling, voor we beginnen. Een enkeling durft zijn hand op te steken. Het antwoord is dat 22 procent vindt dat er te veel aandacht is voor klimaatverandering, vervolgt ze. Zelf hoort ze bij de overige 78 procent, haast ze zich erachteraan te zeggen. ‘Wij staan als HU voor de wetenschap. Die is duidelijk over klimaatverandering en de invloed van de mens hierop’.
‘Je kunt niet zakken. Wel kun je geconfronteerd worden en in beweging worden gezet’ benadrukt initiatiefnemer Felix van Vugt. Opeens is het muisstil, op het krassen van de potloden en de bladzijden die worden omgeslagen na.
De eerste vraag is nog wel makkelijk en leuk om over na te denken. Wie heeft klimaatverandering voor jou op de kaart gezet? Even nagaan. Verschillende mensen waren dat. Ik kies voor mijn Leonardo DiCaprio en Obama. Er moeten nog 35 opgaven gemaakt worden, dus niet te lang over nadenken. Daarna beginnen de cijfers en woorden als ‘cumulatief’ al. Mijn rekenvaardigheden zijn gebrekkig, dat kan ik straks als excuus gebruiken voor de verkeerde antwoorden.
Bingo!
Wist je dat 40 procent van het bewoonbare land op deze planeet opgaat aan veeteelt? Dat er 3,25 kg CO2 wordt uitgestoten als je een hamburger eet van 125 gram? Dat de CO2-concentratie groter was in de lucht in 2023 en 2024, door bosbranden en het minder hard groeien van bossen? Dit zijn feiten die je tussendoor krijgt voorgeschoteld. Ik ervaar het als verfrissend om eens – los van talkshow-achtige discussies – met de cijfers bezig te zijn.
Ik kom steeds verder, de feiten zijn soms flink confronterend. De kosten voor de klimaatschade in 2050 zullen 20 procent van de wereldeconomie zijn. De CO2-afdruk van een huishouden in Nederland is gemiddeld 17.000 kilo per jaar. Toch stemt het examen me positief omdat ik er concrete kennis en handvatten van krijg. Minder douchen en minder vlees eten helpt dus echt.
Plots wordt mijn concentratie verstoord. ‘Bingo’ roept iemand door de zaal. Niet op letten, denk ik, misschien een prank. Dan kom ik bij vraag 33. Een klimaatbingo. Je moet hardop ‘bingo’ roepen als je een rijtje hebt met duurzame opties. Weer klinkt er een ‘bingo’. Ik was op het moment van de eerste ‘bingo’ nog niet eens in de buurt van de vraag. Dit voelt een beetje als hoe je vroeger na een toets het erover had met vrienden en je hoorde dat zij antwoord ‘A’ hadden maar jij ‘15000’. Ik heb ook helemaal geen bingo. Ik doe kennelijk wel goede dingen voor het klimaat, maar niet in een rijtje van vijf.
Nooit cynisch worden
De laatste opdracht is een brief aan mijn toekomstige zelf. Ik merk dat ik enthousiast ben geworden en schrijf: ‘Ik hoop dat je je niet door cynisme in een comfortabele hoek hebt laten drukken. Dat je je niet hebt laten beïnvloeden door mensen die zeggen dat “Nederland een druppel op een gloeiende plaat is en dat als wij iets doen het geen effect heeft.”‘ Ik hoop dat ik me hier aan zal houden.
Het examen was pittig, zo beaamt ook Eva Reuling. Ook zij was verbaasd over die 40 procent van het land op onze planeet die opgaat aan veeteelt. ‘Vandaag toont dat studenten en medewerkers de ruimte hebben dit soort duurzaamheids-initiatieven uit te voeren’, vindt ze. ’En wat je allemaal in gang kunt zetten, ook zonder of met minder budget.’ Ze noemt nog even het programma Transitie Duurzaam Onderwijs, dat duurzaamheid structureel moet gaan verankeren in al onze opleidingen. In 2026 moet duurzaamheid in het curriculum van elke opleiding opgenomen zijn, zo is het streven.
‘Ik hoop dat dit mensen heeft aangezet tot actie’, legt Van Vugt uit. Deze aula was zelden zo stil. De 183 aanwezigen schuifelen een uur later ietwat bedremmeld weg, na deze tour de force. Het is tijd voor een borrel. En nu maar hopen dat die klimaatneutraal is.
P. S. De deelnemers kregen donderdagavond de antwoorden per mail gestuurd en konden zelf hun examen nakijken. Wie er heeft gewonnen en of er een prijs is, blijft een mysterie. Mijn cijfer houd ik ook graag voor mezelf.
