Het kabinet vindt dat studenten die langer dan vier jaar over hun opleiding doen hiervoor moeten gaan betalen. Is dat een goed idee? En waarom redden sommigen dat eigenlijk niet? Trajectum sprak drie langstudeerders.
Afgelopen zaterdag kwamen in Utrecht honderden studenten bij elkaar om te demonstreren tegen de langstudeerboete. In het nieuwe hoofdlijnenakkoord van de regering worden langstudeerders hard getroffen: studenten die meer dan een jaar langer over hun studie doen dan nodig is, moeten een boete van 3000 euro betalen. Bedoeling is om de regeling in het schooljaar 2025/2026 in te voeren.
Stel dat je dan in je zesde jaar zit van een vierjarige bachelor zit: het collegegeld komt dan uit op zo’n 5600 euro. In het Kamerdebat over het hoofdlijnenakkoord liet NSC-leider Pieter Omtzigt weten dat er uitzonderingen mogelijk zijn. Maar waarvoor die uitzonderingen er komen, is tot nog toe onduidelijk.
Bestuursjaren en een pandemie
Student Docent Scheikunde Fabian (26) is verontwaardigd. ‘Het collegegeld is al belachelijk hoog, je gaat niet voor de gein studeren.’
Hij zit in zijn zesde jaar van een vierjarige bachelor. ‘Ik heb de ambitie om volgend jaar af te studeren. Dan heb ik de opleiding binnen zeven jaar volbracht.’ Hij is geen lanterfanter, zoals studenten zich kunnen voelen door de dreigende invoering van de boete. ‘Ik heb naast mijn opleiding een parttimebaan in het onderwijs en ik heb een drietal bestuursjaren gedaan.’
Toen ik begon aan mijn huidige opleiding was dat al mijn vierde jaar studeren
Ook de pandemie heeft niet geholpen bij nominaal studeren. Fabian: ‘Ik heb er een halfjaar uit gelegen. Ik merkte dat ik het huis niet meer uitging, geen colleges meer volgde en sociaal stil zat. Ik liep stage op een middelbare school en ook daar werden de lessen digitaal. Dat is zo fucking oninspirerend. Die kinderen komen echt niet met plezier naar een Teams-vergadering.’
De druk om zijn studie binnen de normale tijd af te ronden voelde hij aan het begin, maar inmiddels niet meer. ‘Ik ben drie keer van opleiding gewisseld. Toen ik begon aan mijn huidige opleiding was dat al mijn vierde jaar studeren.’
Binnen vier jaar klaar zit zijn zat er al lang niet meer in. ‘Ik heb dat verantwoord met het feit dat ik veel studie-verbredende dingen doe: bestuursjaren, werken, de medezeggenschapsraad. En ik ga proberen met honours af te studeren.’ Had hij het anders gedaan met een boete? ‘Nee, ik heb mijn best gedaan.’
Van apotheker naar docent
‘Ontzettend jammer’, vindt Fabian de boete van 3000 euro voor langstudeerders. ‘Studeren is sowieso al duur. Collegegeld, boeken, op kamers gaan. Als je langer studeert, duurt het ook langer voor je je kosten kan terugverdienen met werken. Dus wat dat betreft zit bij studeren al een boetebedrag inbegrepen.’
Fabian denkt niet dat de boete een positieve prikkel zal zijn voor studenten. ‘De drempel om iets verbredends te doen, wordt veel hoger. Nominaal studeren is mooi, maar er is meer in het leven.’
En toch: als Fabian van de boete had geweten voordat hij ging studeren, had hij het anders aangepakt. ‘Dan was ik minder snel van opleiding gewisseld. Ik ben begonnen met een dubbele bachelor Natuurkunde en Scheikunde aan de universiteit en ben daarna geswitcht naar Farmacie. Als ik dat had afgemaakt, was ik nu apotheker geweest. Dat lijkt me minder inspirerend dan docent zijn.’
Fabian wil dat beleidsmakers begrijpen dat langstudeerders niet alleen feestende studenten zijn. ‘Ik ken die helemaal niet. Niemand wíl langstudeerder worden, het is geen beroep of hobby. Studeren kost veel geld, dus ik kan me niet voorstellen dat studenten dat expres langer willen doen.’
Faalangst
Ook student Human Resource Management Melanie (27) doet niet voor de lol langer over haar opleiding. Ze heeft last van faalangst. ‘Ik heb het al sinds mijn kindertijd. Het komt vaak tijdens toetsen: dan wordt het zwart voor mijn ogen en hoor ik een harde piep in mijn oor. Als het echt intens is, heb ik het gevoel dat ik van bovenaf naar mezelf kijk. Als ik uiteindelijk mijn ademhaling weer onder controle heb, wil ik zo snel mogelijk de toetsruimte verlaten. Ik vul dan snel antwoorden in, waardoor ik de toets niet haal. De dagen erna voel ik me slap en ellendig.’
De druk om haar opleiding binnen de tijd af te ronden voelde ze nooit. ‘Tijdens mijn eerdere opleidingen op lager niveau haalde ik alles in één keer. Nu noem ik dat beginnersgeluk, want op het hbo gaat het niet meer zo soepel.’
Inmiddels is die druk, door de plannen voor een langstudeerboete, wel aanwezig. Wat ze van de boete vindt? ‘Bizar!’
Ze kan de boete nog begrijpen als studenten onnodig lang over hun studie doen om van het leenstelsel te profiteren of een woning bij de SSH te behouden. ‘Maar als je er niets aan kunt doen, vind ik het een belachelijk idee.’
De beleidsmakers mogen best een dagje meekijken
Ze discussieert er weleens over met haar huisgenoten. ‘Dan zeg ik: stel dat er iets met een van je ouders gebeurt, dan kun je een aantal maanden niet fatsoenlijk studeren. En dan zou je wel een flinke boete moeten betalen? Gekkigheid! Ik denk dat het belangrijk is om de reden voor langstuderen ergens door te kunnen geven. Als die gegrond is, zou de boete moeten vervallen. Anders gaan we terug naar de tijd waar studeren alleen voor rijke mensen was.
Mensen in mijn omgeving kunnen bevestigen dat ik alles op alles zet om mijn angst onder ogen te komen, maar helaas zit het brein niet zo simpel in elkaar. De beleidsmakers mogen best een dagje meekijken met hoeveel tijd en energie ik in mijn opleiding steek, om het vervolgens alsnog niet in één keer te behalen.’
Een bestuursjaar (of twee)
Ook student Commerciële Economie Stefan (24) verbaast zich over de plannen van het nieuwe kabinet. ‘Belachelijk’, noemt hij ze. Door twee bestuursjaren bij studentenvereniging UMTC kan hij zijn opleiding niet binnen de verwachte tijd afronden.
‘Ik zit in mijn vijfde studiejaar. Ik leer veel nieuwe vaardigheden tijdens mijn bestuursjaar die ik niet snel op school zou leren. En ik vind het leuk een glimlach op het gezicht van medestudenten te toveren. Ik heb een volledig tussenjaar en ben fulltime bestuurslid, wat neerkomt op ongeveer zestig uur per week. We hebben een eigen kantoorpand waar we van 9 tot 5 werken aan de organisatie van de vereniging en in de avond gaan we vaak nog door op de sociëteit.’
Stefan vindt het belangrijk zich te kunnen ontwikkelen tijdens zijn studententijd. Hij ervaart geen druk om op tijd klaar te zijn. ‘Ik heb niet de behoefte alles perfect te doen. Ik wil ook andere ervaringen opdoen naast studeren en als persoon groeien.’
Of hij er anders over had gedacht als de boete er al eerder was geweest? ‘Dan zou ik het misschien anders zien. Ik heb twee bestuursjaren gedaan, anders had ik er één gedaan, of misschien wel nul. Want ik heb al een hoge studieschuld en dan zou die boete daar nog bij komen.’
Waarom wil het kabinet dit?
Tijdens een Tweede Kamerdebat over studentenwelzijn stelt NSC-kamerlid Rosanne Hertzberger dat Nederland uniek is in het blijven bekostigen van studenten die lang uitlopen met hun studie. Hertzberger: ‘Wij zijn een van de weinige landen in de wereld waar de overheid die opleidingsplekken blijft bekostigen. In dit geval hebben wij besloten dat je een jaar kunt uitlopen; daarna gaat het collegegeld omhoog. We denken dat dit redelijk is, ook gezien de internationale situatie.’
Daarbij verwijst ze naar een rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD), waaruit inderdaad blijkt dat in andere landen de overheid niet altijd opleidingsplekken bekostigt. Nederland biedt volgens Hertzberger in vergelijking met andere landen dus nog steeds een gunstige regeling.
Andere reacties uit Utrecht (bij DUIC)*
Onder een artikel dat DUIC afgelopen zaterdag publiceerde over het studentenprotest tegen de langstudeerboete kwamen verschillende reacties* (anoniem):
Vincent: ‘Het is helemaal geen boete – het is eigenlijk gewoon een terugbetaling van de subsidie die alle studenten van de overheid krijgen om zo goedkoop te kunnen studeren. Als de overheid je een subsidie geeft om iets te doen, en dan doe je het niet, dan moet je het terugbetalen – heel eenvoudig en eerlijk.’
JdV: ‘Als ze de tijd die ze hier aan kwijt waren inclusief vervoer, maken van borden etc hadden besteed aan hun studie kregen ze wellicht geen boete omdat ze wel op tijd klaar zouden zijn’
Jan: ‘Bizarre gedachte van de nieuwe regering. Studenten kunnen om allerlei reden vertraging hebben in hun studie, door niet vinden van juiste Master plek, ingrijpende privéomstandigheden etc. Vrijwel geen enkele student wil zijn studie langer maken dan nodig is omdat ze snel willen (en kunnen) werken. Ik vrees dat deze kortzichtige regering waar nu al maar 39% van de mensen nog maar vertrouwen in heeft voor vele ondoordachte zaken zal zorgen. De grootste partij gevraagd zich nu nog ” netjes” maar het zal blijken dat wat ze in het verleden hard op zeiden, nu nog steeds vinden…’
*De beweringen in deze reacties zijn niet gecheckt en kunnen dus onjuistheden bevatten.
