Mirjam de Haas onderzoekt sociale robots. Ze staat vrijdag op het Betweter Festival in Tivoli, met een experiment voor een nieuw onderzoek. Kunnen robots mensen kalmeren? Waarom dit nuttig is en hoe het experiment gaat, vertelt ze aan Trajectum.
‘We vragen deelnemers eerst om een begeleide fantasie door te lopen’, vertelt onderzoeker Mirjam de Haas. Ze krijgen een oogmasker en koptelefoon en luisteren naar een soort meditatie. ‘We vonden het niet ethisch om de proefpersonen bang of gespannen te maken, daarom krijgen ze de opdracht om te denken aan een moment dat spanning oproept. Bloedprikken of een sollicitatiegesprek, bijvoorbeeld. De andere helft van de proefpersonen moet juist denken aan een leuk moment. Een feestje of geslaagde sollicitatie.’
Wanneer de begeleide fantasie na vijf minuten is afgelopen en de proefpersonen hun koptelefoon en oogmasker afzetten, staan ze oog in oog met een robot. ‘Dan ontstaat er een gesprekje van vijf minuten. De robot stelt vragen als “Hoe voel je je?”’, vertelt De Haas. Het doel? Kijken of de robot gespannen mensen kan kalmeren.
Festival in Tivoli
Op het Betweter Festival, vrijdagavond 27 september in TivoliVredenburg, staan wetenschappers, sprekers en kunstenaars. Bezoekers kunnen meedoen aan experimenten en zo de wetenschap een handje helpen . Een van die proeven is ‘No Spang, Ontspan’, van HU-onderzoeker en hoofddocent ICT Mirjam de Haas. Ze trekt de onderzoekslijnen Digitale Innovatie in de Zorg & Welzijn en die van Digitale Innovatie in het Onderwijs binnen het lectoraat Betekenisvol Digitaal Innoveren.
De Haas en haar collega’s observeren de gesprekken tussen mens en robot. Ze nemen de gesprekken op, zodat ze later kunnen luisteren naar het taalgebruik van de deelnemers. Verandert daar iets in gedurende het gesprek? De proefpersonen vullen erna nog een vragenlijst in: hoe ze het gesprek met de robot hebben ervaren en of ze zich verbonden voelden met de robot bijvoorbeeld. De precieze vragen en opbouw van het gesprek kan ze niet delen, anders kunnen proefpersonen het al lezen en beïnvloedt dat het gesprek op het Betweter Festival en latere experimenten van dit onderzoek.
Sociale robots
Aan de HU werken tot nu toe zeven mensen die zich bezighouden met sociale robots binnen de twee lectoraten. Een voorbeeldproject is Robots in het onderwijs. Sinds september is er een nieuw onderzoek gestart binnen het Lectoraat Smart System for Healthy Living: DROOM-robot. De Haas: ‘We willen robots inzetten in het ziekenhuis als kinderen het spannend vinden om een behandeling te ondergaan.’
Dit onderzoek doet ze niet alleen; er is een team van vier onderzoekers bij betrokken. Dat zijn ook Veerle Hobbelink, Amke Klompmaker en lector Matthijs Smakman vanuit het lectoraat Smart Systems for Healthy Living.
Kritisch
De Haas is gewend aan kritische vragen van bezoekers bij haar experimenten. Is het wel geschikt om een robot kinderen te laten kalmeren? Moeten zorgmedewerkers dit zelf niet kunnen? ‘Dan benadruk ik altijd: een robot gaat geen verpleegkundige vervangen. Hij is alleen ter ondersteuning. Zeker omdat er zo’n personeelstekort in de zorg is. Op het moment dat de verpleegkundige even weg moet of iets aan de ouders moet uitleggen, kan zo’n robot helpen om het kind bezig te houden. Of in de wachtkamer, waar nu geen personeel aanwezig is. Naast een prentenboek en een speelgoed, zou daar ook een robot kunnen staan.’
Fantasiewereld
Al eerder bedachten HU-onderzoekers in samenwerking met studenten vanuit de minor Social Robotics de prik-robot. Deze robot doet een dansje of knoopt een kort gesprekje aan, om kleine kinderen af te leiden als ze een prik krijgen. ‘Dit werkt in bepaalde gevallen goed, maar in sommige gevallen moet er nog meer onderzoek naar gedaan worden.’
Naar aanleiding van de samenwerking met de HU is het Wilhelmina Kinderziekenhuis bezig om zo’n robot aan te schaffen. ‘Die is gericht op jonge kinderen, voor een kort moment. Het is de bedoeling dat de DROOM-robot een langer gesprek aanknoopt en een kind meeneemt in een fantasiewereld. De patiënt moet bijvoorbeeld een denkbeeldige reis maken, en de behandelingen die hij op dat moment ondergaat, zijn daar onderdeel van. Bijvoorbeeld in een apparaat blazen of een mondkapje opdoen.’
Eerste stap
Hoe dat er precies uit gaat zien, is nog niet bekend. De eerste stap in het onderzoek is kijken of een robot iemand kan kalmeren. Bij het Betweter Festival werken ze met volwassenen, en die aanpak is niet per se geschikt voor kinderen. ‘Dit is heel nieuw onderzoek, dus we kijken eerst: zijn er dingen die we moeten verbeteren voordat we gaan testen met kinderen. Het zou zomaar kunnen dat bepaalde vragen te sturend zijn, te vaag of dat er technische aspecten zijn die we moeten verbeteren.’
Het Betweter Festival vindt plaats van 18.30 tot 1.00 uur ‘s nachts. De Haas en haar collega’s staan er tot middernacht. Of ze zo laat nog wel de energie heeft om met haar onderzoek bezig te zijn? ‘Ik krijg energie van de mensen. Het is vaak de eerste keer dat ze met een robot praten, dat blijft leuk om te zien.’
