Sommige studenten dragen een rugzak vol zorgen, zo zwaar dat het kan leiden tot suïcidale gedachten. Aly Gruppen, docent Social Work en aandachtsfunctionaris studentenwelzijn legt uit hoe ze deze signalen opvangt en wat ze ermee doet. Daarnaast deelt ze tips voor studenten en hun dierbaren.
Aly Gruppen is docent en geef supervisie en coaching aan studenten. Als aandachtsfunctionaris vangt ze bovendien signalen op over waar studenten tegenaan lopen, via henzelf of hun docenten. Die probeert ze vervolgens onder de aandacht te brengen bij het management of de instituutsraad, zodat studenten zich prettiger gaan voelen op school. ‘Onze taak is dus niet om studenten te begeleiden.’
Op elk instituut van de HU zijn één of twee aandachtsfunctionarissen studentenwelzijn aangesteld. Dat is een functie van ongeveer drie uur per week. Ze richten zich op het opvangen van signalen binnen de opleiding, door te spreken met studenten en docenten.
‘In plaats van dat wij banden plakken, willen we de punaises wegnemen’
Waarom is het belangrijk dat er aandacht is voor het welzijn van studenten?
‘Uit HU-brede cijfers blijkt dat 30 procent van onze studenten ”iets” heeft, bijvoorbeeld een functiebeperking, zoals dyslexie of ADHD, of een moeilijke thuissituatie. Zo had ik deze week een student in mijn groep die me vertelde dat ze thuis voor iemand moest zorgen.
Er lopen er hier veel die zorgtaken op hun nek hebben. Voor ouders, voor jongere broertjes of zusjes. Zij zien zichzelf vaak helemaal niet als mantelzorger, totdat je er met ze over praat. We hebben ook studenten met een vluchtverleden, of studenten die de eerste generatie hoogopgeleiden in hun familie zijn. Daarnaast zien we veel psychische problematiek die onder jongeren sterk toeneemt. Veel gevoelens van eenzaamheid en van prestatiedruk. Sommigen geven zelfs signalen van suïcidaliteit af.’
Wat heeft jou gemotiveerd om dit werk te doen?
‘Een belangrijke aanleiding was dat mijn dochter een functiebeperking heeft en hier aan de hogeschool heeft gestudeerd. Daar wil ik verder niet veel over zeggen. Voor haar beperking was destijds nauwelijks aandacht: ze kreeg weinig ondersteuning en moest veel zelf uitzoeken. Dat vond ik lastig om te zien, zeker omdat er toen nog geen aandachtsfunctionarissen waren.
Mijn dochter begon aan een mbo-opleiding. Op de open dag werd haar verteld dat alles mogelijk was en dat er geen problemen zouden zijn. Maar toen ze eenmaal begon, kreeg ze te horen dat ze zelf met een plan moest komen. Dat lukte haar niet. Ik heb toen stevig aan de bel getrokken, maar ik dacht ook: wat als je geen assertieve ouder hebt die dat voor je kan doen?
Dat is een van de redenen, maar ook het besef van wat studenten allemaal in hun rugzak meedragen. Ik sta er regelmatig van te kijken hoeveel jonge studenten al heftige dingen hebben meegemaakt, en dat ze lang niet altijd goed worden opgevangen.’
Op welke manier ga jij om met wat die studenten met je delen?
‘Ik verwerk dat door hun verhalen anoniem met collega’s te delen, altijd in algemene termen, nooit met naam of toenaam. Dat helpt om het een beetje kwijt te kunnen. Het moeilijkst vind ik wanneer studenten geen hulp willen, terwijl die hier wel beschikbaar is. Vooral als het gaat om studenten die gedachten over zelfdoding hebben.’
Welke misvattingen kom je tegen over jongeren en zelfmoord?
‘Dat praten erover het idee kan aanwakkeren. Dat is niet zo. Juist erover praten en de vraag durven stellen ”Denk je weleens aan zelfmoord?” helpt jongeren erover te beginnen. Als je iemand ziet die somber is en je maakt je zorgen, maar je spreekt het niet uit, dan laat je een belangrijke kans liggen.
Breng ik hem of haar dan niet op een idee?, vragen mensen zich af. Nee dus. Want die zelfmoordgedachten hebben jongeren vaak al lang. Het probleem is dat ze denken dat er niemand is met wie ze erover kunnen praten. Juist dat taboe doorbreken en de vraag stellen is cruciaal.’
En wat als een student ze inderdaad heeft?
‘Als iemand dan toegeeft: ”Ja, daar denk ik weleens aan,” is het niet de bedoeling dat je hem meteen probeert op te vrolijken. Durf dan vooral stil te staan bij dat ongemak, dat verdriet en die angst, en laat het er simpelweg zijn. Stel dat je tegen me zegt: ‘Ik voel me heel verdrietig,’ en ik reageer met: ”Ach joh, kom op, de zon schijnt.” Zou je dan nog verder vertellen waar je verdrietig over bent? Mijn belangrijkste tip is daarom: luister. Je hoeft het niet meteen op te lossen.’
‘Tijdens een onderwijsconferentie van 113 vertelde een mannelijke student dat hij lange tijd met suïcidale gedachten had rondgelopen, zonder dit met iemand te delen. Totdat een docent hem vroeg: ‘Hoe gaat het nu écht met je?’ Toen gaf hij toe dat het niet goed ging. Die docent bleef erbij, bleef doorvragen en maakte uiteindelijk afspraken om wekelijks even samen te praten. Dat contact heeft hem gered.’
In Nederland overlijden dagelijks vijf personen door zelfdoding. Het aantal is al jaren vrij stabiel, maar onder jongeren neemt het toe. Uit onderzoek onder personen die zelf suïcidale gedachten hebben gehad, blijkt dat het wegnemen van het taboe voor hen het meest helpend was.
Denk je dat de HU nog meer kan doen op dit vlak?
‘We proberen nu om hier binnen het onderwijs aandacht voor te krijgen. Er is een landelijke overheidsagenda vanuit het ministerie om in het hele onderwijs, behalve in het basisonderwijs, aandacht te besteden aan preventie. Dat moet ergens een plek krijgen in het curriculum, en daar zijn wij binnen Social Work mee bezig. Daarnaast heeft 113 Online een netwerk opgericht van zorgopleidingen in Nederland om ervoor te zorgen dat het onderwerp in ieder geval aan de orde komt.’
Wat zou je studenten willen meegeven die het niet meer zien zitten?
‘Probeer met iemand te praten. Vaak denken ze dat het toch niet helpt om te praten en raken ze gevangen in die cirkel, maar je kunt altijd anoniem chatten of bellen met 113 Online. Juist die anonimiteit kan erg helpend zijn, en bovendien spreken ze daar met professionals die ervaring hebben.’
Heb je tips voor nabestaanden die iemand verloren hebben aan zelfmoord?
‘Mijn belangrijkste advies aan nabestaanden is: geef jezelf nooit de schuld. Denk niet dat je het had kunnen voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat nabestaanden het bijna nooit hebben zien aankomen.’
Denk jij aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113. Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl.
