Studenten kunnen best zonder basisbeurs, vinden VVD, PvdA, D66 en GroenLinks. Een hogere studieschuld is geen bezwaar, want je betaalt pas terug als je ‘goed verdient’. Maar klopt dat wel?
Als de langstudeerboete verdwijnt is de kans groot dat het volgende kabinet in ruil daarvoor de basisbeurs afschaft. Dan komen studenten van de regen in de drup. Wie op kamers woont verliest zo’n 3200 euro per jaar: meer dan de langstudeerboete.
Geen nood, zeggen de voorstanders van een ‘sociaal’ leenstelsel, want je kunt met een gerust hart bijlenen. 'Mocht je na je studie niks vinden of geen hoog inkomen verdienen, dan schelden we de schuld kwijt', verzekerde PvdA-lijsttrekker Diederik Samsom vorige week in Nieuwsuur.
Maar dat strookt niet met de huidige aflossingsregels. Alleen wie echt aan de grond zit en een minimuminkomen op bijstandsniveau heeft, hoeft niet af te betalen. Zelfs wie niets verdient, maar een partner heeft met een jaarinkomen van twintigduizend euro, moet gewoon afbetalen. Klagen over een dure hypotheek, huur of auto heeft geen zin.
Vrijwel iedereen met een baan moet maandelijks aflossen, of ze nu verpleegkundige, leraar of advocaat zijn. Voor een alleenstaande is 15.695 euro bruto per jaar de drempel, voor een alleenstaande ouder 19.513 euro en voor samenwonenden en gehuwden 19.483 euro.
Terugbetalen mag inderdaad ‘naar draagkracht’ zoals ook VVD, D66 en GroenLinks benadrukken, maar wie denkt dat het om verwaarloosbare bedragen gaat, vergist zich. Het startsalaris van een leraar basisonderwijs is volgens de website Studiekeuze123 bijna 26 duizend euro bruto per jaar (ruim 1400 euro netto per maand). Zo iemand moet al 96 euro per maand terugbetalen aan DUO. Wie het minimumloon verdient (nog geen 19 duizend euro bruto per jaar) lost maandelijks in ieder geval het basisbedrag van 45 euro af.
Om in het huidige stelsel voor kwijtschelding van je studieschuld in aanmerking te komen, moet je het wel erg bont maken. Bij aflossing van het minimumbedrag van 45 euro betaalt een debiteur in vijftien jaar immers al bijna 8200 euro terug, voor de eerder genoemde leraar die 96 euro per maand aflost is dat meer dan zeventienduizend euro. Ter vergelijking: de gemiddelde studieschuld bedraagt iets minder dan vijftienduizend euro.
Maar zelden wordt een volledige studieschuld kwijtgescholden, zegt DUO, al zijn precieze cijfers niet voorhanden. In 2010 werd wel 4845 keer een deel van een studieschuld kwijtgescholden omdat de afbetalingsperiode van vijftien jaar was verstreken en er nog een bedrag openstond. Of dit om een paar tientjes ging of om duizenden euro’s is niet bekend.
Het kan natuurlijk gebeuren dat een afbetaler een periode werkloos is en daardoor te weinig inkomen heeft. Zodra iemand echter weer voldoende verdient, moet hij weer aflossen. Gaat hij fors meer verdienen, dan gaat het maandbedrag bovendien omhoog. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek vorig najaar bleek dat achttien procent van de alleenstaande hbo’ers en 21 procent van de alleenstaande academici op dat moment te weinig verdiende om terug te moeten betalen. Bij samenwonenden of gehuwden ging het om slechts vijf procent.
De moraal van het verhaal? De kans is zeer groot dat je je studieschuld tot op de laatste cent moet terugbetalen. Wie daar geen zin in heeft kan het best alleen blijven en vijftien jaar werkloos zijn. Nog efficiënter is sterven. DUO verhaalt een studieschuld niet op partners of familieleden. In 2010 werd 259 keer een (deel van een) studieschuld kwijtgescholden wegens overlijden.
Studieschuld neemt toe
Wie in 2007 begon af te lossen had gemiddeld zo’n elfduizend euro schuld. De huidige generatie studenten – een kwart van de studenten leent – bouwt gemiddeld zo’n 15.360 euro aan studieschuld op, schat het Nationaal Instituut Budgetvoorlichting. De totale studieschuld bedraagt op dit moment meer dan zes miljard euro, berekende studentenorganisatie ISO.
Om te bepalen welk bedrag er per maand moet worden afgelost, gebruikt DUO een eenvoudige formule: namelijk twaalf procent van elke euro die je per jaar meer verdient dan 16.504 euro. Met een bruto jaarinkomen van dertigduizend euro (zo’n 2300 euro per maand) kun je maandelijks 136 euro missen.
Ongeveer zestig procent van de debiteuren lost zijn schuld binnen vijf jaar af. Een kwart doet er volgens DUO tussen de vijf en tien jaar over en zo’n vijftien procent langer dan tien jaar. Voor het aflossen van een studieschuld staat maximaal vijftien jaar, al wilde het vorige kabinet dat verlengen tot twintig jaar.
Geld lenen kost geld
Het blijft een waarheid als een koe: geld lenen kost geld. Zoals demissionair staatssecretaris Zijlstra herhaaldelijk benadrukte is de rente op studieschulden laag, momenteel zelfs historisch laag: 1,39 procent. Maar de rente die je straks moet betalen kan aanzienlijk hoger uitvallen. Dat gold bijvoorbeeld voor wie in 2007 afstudeerde: die groep betaalt nog steeds een rente van 4,17 procent. De hoogte ervan wordt namelijk voor vijf jaar vastgezet in het kalenderjaar nadat je je studie afsluit.
Jokerjaren
Als het je even niet uitkomt om af te betalen, kun je je aflossing maximaal zestig maanden lang op pauze zetten door gebruik te maken van de zogeheten ‘jokerjaren’. 'Maatwerk' noemt demissionair staatssecretaris Zijlstra dat. Maar voor elke jokermaand die je inzet, wordt er natuurlijk wel een maand bij de aflossingstermijn van vijftien jaar opgeteld. De rente over je schuld loopt intussen gewoon door – uiteindelijk moet je dus een hoger bedrag aflossen.
REKENVOORBEELDEN
Modaal inkomen
Iemand met een salaris van 32.500 euro bruto per jaar (ongeveer 2500 euro bruto per maand) kan volgens de draagkrachtmeeting van DUO 161 euro per maand aflossen. In vijftien jaar tijd gaat dat om een bedrag van 28.980 euro (inclusief rente). Tenzij deze persoon natuurlijk een lagere studieschuld heeft.
Alleenstaande ouder
Als alleenstaande ouder hoef je maandelijks minder af te betalen. Met een inkomen van 30 duizend euro bruto en een kind gaat DUO er vanuit dat je dan maandelijks maximaal 66 euro kunt afbetalen, in plaats van 136 euro. In vijftien jaar tijd los je dan maar 11.880 euro af. Maar als je meer gaat verdienen als ouder, moet je ook meer terugbetalen. Met een inkomen van 40 duizend euro gaat DUO er vanuit dat je al 166 euro per maand kunt opbrengen. Dat is in vijftien jaar: 29.880 euro.
Basisbeurs of leenstelsel:
VVD leenstelsel
CDA basisbeurs
PvdA leenstelsel
SP basisbeurs
D66 leenstelsel
GL leenstelsel
CU basisbeurs
SGP basisbeurs
PVV basisbeurs in bachelor