Pepernoten, taaitaaipoppen, suikergoed en marsepein. Ze liggen weer in de schappen. Voor veel mensen een aanleiding om zich komende maanden he-le-maal te buiten te gaan aan deze lekkernijen. Voor anderen juist een reden om zich zorgen te maken om hun suikerinname, die van hun kinderen of hun (bejaarde) ouders.
De vraag is: Hoe slecht is suiker nou echt? Volgens boeken als kankervrij en websites als energizeme.nl is de snelle koolhydraat een veroorzaker van kanker, stress, agressie, slapeloosheid, migraine en algehele malaise. We spreken hogeschoolhoofddocent en senior onderzoeker dr. Liesbeth Haverkort erover. Ze studeerde eerst diëtetiek, daarna klinische epidemiologie en werkte jarenlang als diëtist in het AMC, op de afdeling oncologische abdominale chirurgie.
De WHO adviseert per dag maximaal 12 klontjes. Waar is dat aantal op gebaseerd?
‘Primair op het ongunstige effect dat te veel suiker heeft op je tanden. Het is een wereldwijd advies om mensen te waarschuwen voor een verhoogd risico op gaatjes door een te grote inname aan toegevoegde suikers.
Eet je een handje pepernoten? Spoel dan na afloop in ieder geval je mond met water of kauw op een stukje kauwgom met xylitol. En eet die pepernoten achter elkaar op. Het speeksel in je mond buffert de verlaagde zuurgraad na een snoepmoment en helpt cariës voorkomen. Dat lukt niet als je de hele dag door blijft snoepen.’
Snelle suiker is slechter dan langzame, zo lees je vaak. Waarom?
‘Dat is te kort door de bocht. Suiker is een koolhydraat, net als brood, groente, pasta en aardappelen. Alle koolhydraten worden door vertering in je mond en je darmen afgebroken tot glucose, fructose of galactose. Vervolgens gaan deze suikers via het bloed naar de lever. Die zet fructose en galactose om in glucose.
Dus of je nu een boterham eet, een appel of een suikerklontje: ze worden uiteindelijk afgebroken tot glucose om als brandstof voor de lichaamscellen te dienen. Deze kleine glucosebolletjes die via het bloed naar elke lichaamscel worden gebracht noem je ‘monosachariden’. Wij mensen lopen voor de brandstof voorziening op deze glucosebolletjes, zoals een auto op benzine.
Het verschil tussen langzame en snelle koolhydraten zit ‘m in het feit dat langzame koolhydraten naast brandstof ook vitamines, mineralen en vezels voor je lichaam leveren. Bovendien laten langzame koolhydraten de bloedsuiker langzamer stijgen. Dat is zeker bij diabetes (suikerziekte) gunstig.’
Tumoren groeien lekker op suiker, lees je ook geregeld. Is suiker dan niet kankerverwekkend?
‘Tumoren groeien niet alleen van suiker. Het is kwalijk dat mensen dat zo ongenuanceerd verkondigen. Dat maakt patiënten ten onrechte bang voor suiker. Die tumor groeit net zo goed van een aardappel. Want ook hier geldt: alle koolhydraten worden uiteindelijk afgebroken tot glucose. Niet alleen gezonde cellen gebruiken glucose als brandstof, ook kankercellen.
In het ziekenhuis komen patiënten soms met het voorstel om suikerloos te eten om de groei van de tumor tegen te gaan. Begrijpelijk, want je wilt zelf een bijdrage leveren aan je herstel. Maar dit blijkt niet zinvol en biochemisch gezien onjuist. Als diëtist adviseer je een kankerpatiënt die ondervoed dreigt te raken soms juist om extra suikerrijk te eten om voldoende energie, brandstof, binnen te krijgen en niet verder af te vallen.
Het valt als patiënt ook niet mee om tijdens een stressvolle periode die gaat over leven en dood een weloverwogen keuze te maken, in een jungle van informatie. De gezondheidsraad baseert zich op gedegen wetenschappelijk onderzoek. Pas als het onderzoek deugt, nemen ze het mee in hun adviezen rond voedingsstoffen. Daar komen dus best saaie adviezen uit, die al jaren min of meer hetzelfde zijn. Als er dan iemand opstaat met extreme theorieën, vinden mensen dat wellicht aannemelijker. Daarbij zal de gezondheidsraad zich niet snel laten horen via de social media. Die ventileren hun ideeën niet via You-Tube, Tik-Tok of Facebook.’
Gezondheidsgoeroe Linda van Dijk zegt in haar podcast dat we moeten leren om weer over te gaan op vetverbranding in plaats van suikerverbranding. Dan hebben we minder last van energiedips, zegt ze. Heeft ze gelijk?
‘Naast glucoseverbranding is in ons lichaam ook altijd sprake van vetverbranding. Daar merk je niets van. Om glucose te sparen, gebruiken de spiercellen bijvoorbeeld zo veel mogelijk vetzuren. We kunnen als mens nooit volledig overschakelen op vetverbranding. De hersencellen en de rode bloedcellen kunnen niet overleven zonder glucose, die lopen voor de brandstofvoorziening op glucose.’
Je lichaam regelt zelf je bloedsuikerspiegel, door de insuline uit je alvleesklier. Maar het Diabetes Fonds waarschuwt voor een overbelaste alvleesklier. Wanneer dreigt dat?
‘Als we langdurig te veel eten en meer energie uit koolhydraten en vetten dan we nodig hebben, wordt dit opgeslagen als vet en dreigt overgewicht. Hierdoor kunnen mensen insulineresistentie ontwikkelen, zoals dat heet. Mensen met overgewicht hebben grotere, meer gevulde vetcellen dan mensen op goed gewicht, maar met hetzelfde aantal receptoren voor insuline. De insuline in het bloed kan moeilijker de receptor vinden en dan ligt diabetes type 2 op de loer.
Uit onderzoek blijkt dat als je vijf tot tien kilo afvalt, dit enorm helpt om diabetes type 2 te voorkomen en betere bloedsuikers te krijgen. Dit wordt ook door het diabetesfonds geadviseerd. Een gezond kind of volwassene met een gezond voedingspatroon en goed gewicht loopt geen risico op een overbelaste alvleesklier.’
En dat gejaagde gevoel, wat veel mensen ervaren van suiker?
‘Word jij opgefokt van een Snicker? Of onrustig van een lolly? Wie zegt dat dat door de suiker komt? Misschien komt het wel door een andere stof. Verdraag je de chocola of de pinda’s bijvoorbeeld niet goed. Vergeet niet: een ziekte kan pas ontstaan bij een pallet aan factoren.
Worden kinderen daadwerkelijk druk van suiker, of veronderstellen we dat? Tien jaar geleden hadden we ‘de kleurstoffen’, nu de suiker. Morgen zal het een andere voedingsstof zijn. Mogen kinderen soms ook gewoon druk zijn?’
En dat onderzoek, waaruit bleek dat gevangenen 80 procent minder agressief werden toen ze geen suiker meer kregen?
‘Ik ken dit onderzoek niet, maar stel dat dat echt zo is hè? Denk je dan niet dat ze de voeding van delinquenten zouden aanpassen? Nogmaals, suiker levert koolhydraten zonder vitaminen, mineralen en vezels. Het is geen gifstof.’
Suiker is slecht voor je organen, waarom zegt men dat zo vaak?
‘Als we meer calorieën uit vetten en koolhydraten eten dan we nodig hebben, nemen we toe in kilo’s vet. Uit studies blijkt dat overmatig vet in het lichaam, met name buikvet, zich gaat gedragen al een orgaan dat tal van hormonen aanmaakt, waaronder leptine en adinopectine. Dat kan er voor zorgen, zonder dat je het merkt, dat er in het lichaam continue sprake is van geringe ontsteking. Dát is slecht voor je organen en kan op termijn bijvoorbeeld bijdragen aan hart en vaatziekten.’
Kan veel zoetigheid zorgen voor ondervoeding? Omdat je niet genoeg vitamines binnenkrijgt?
‘Je hebt ouders die hun kinderen naar school sturen met een blikje cola, een Snelle Jelle en een chocoladereep. Hun kinderen zullen misschien minder vitaminen binnenkrijgen. Want bewerkt voedsel levert minder vitamines, mineralen en vezels. Maar wees reëel: je krijgt niet zo maar een vitaminetekort. Als je vandaag ophoudt met het eten van fruit, groente, aardappelen en fruitsap ontwikkel je pas na een maand of zes scheurbuik.
Bij een gebrek aan vitamines is er meestal sprake van langdurig een onvolwaardige voeding. Eet je een gezonde voeding volgens de schijf van vijf, dan krijg je alles binnen wat je nodig hebt. Dan is er ook geen reden om extra vitaminen en mineralen te slikken. Behalve voor specifieke groepen als jonge kinderen en vijftigplussers. Die moeten extra vitamine D slikken, niet alleen voor sterke botten, maar ook voor hun afweersysteem.’
Waarom zijn sommigen zo bevreesd voor suiker?
‘Via allerlei kanalen en zogenaamde experts krijg je gevraagd en ongevraagd adviezen over voeding. Zonder onderbouwing zeggen ze dat veganistisch gezonder zou zijn, suiker schadelijk voor je gezondheid en vitaminepreparaten noodzakelijk. Probeer mensen dan maar eens uit te leggen dat hun vader of moeder gewoon goed moet eten om fit te zijn voor de chemo. En dat je kind echt gezond opgroeit als het meestal eet volgens de schijf van vijf maar ook af en toe iets lekkers krijgt. En dat extreem te veel of te weinig niet altijd goed is voor je lijf. Kun je je nog de problemen van schaatser Sven Kramer herinneren? Die ontwikkelde zenuwschade in zijn been door een overmaat aan vitamine B6.
Ik vraag me wel eens af: waarom slaan extremen rond voeding meer aan dan de gedegen adviezen van Gezondheidsraad en het Voedingscentrum? Wellicht is het een luxeprobleem. Reis drieduizend kilometer zuidwaarts en ze maken zich niet druk om een schep suiker.
Maar het belangrijkste is: voldoende calorieën, maar niet te veel, voldoende vitamines maar niet te veel of te weinig. Voldoende vezels en matig met suiker. Kortom, eet conform de adviezen van Gezondheidsraad en het Voedingscentrum. Gezien de gezondheidsproblemen in Nederland doen we er goed aan ons druk te maken over alle voedingsstoffen die we te veel eten en het feit dat we te weinig bewegen. Het draait om de balans.’
Ook interessant: Video: Wat vinden studenten van ongevaccineerden?
