Wie is eigenlijk de baas over het Utrecht Science Park (USP)? Die vraag staat centraal in een onderzoeksverhaal dat RTV Utrecht dit weekend publiceerde. Aan bod komen onder meer het uitblijven van een grote supermarkt en de twijfelachtige lobby voor de verandering van de naam van De Uithof.
Spoiler alert: de universiteit heeft de touwtjes in handen in het USP. En niet de gemeenteraad of het college van B&W. Dat concludeert althans RTV Utrecht na onderzoek.
De Universiteit Utrecht (UU) verwierf in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw het grootste gedeelte van wat toen De Uithof is gaan heten. In de loop der tijd verhuisde een groot deel ervan naar het nieuwe universiteitskwartier in het oosten van Utrecht. In de jaren tachtig volgden het academisch ziekenhuis UMC Utrecht en de eerste onderdelen van de Hogeschool Utrecht. De HU heeft bijna alle activiteiten geconcentreerd in het USP.
Grootgrondbezitter UU is globaal gezien eigenaar van zo’n 240 hectare grond. De staat der Nederlanden is eigenaar van de snelwegen rondom het terrein (ruim 80 hectare). Terwijl de staat, het ministerie van defensie en Rijksvastgoeddienst samen nog eens zo’n 5 hectare bezitten. De gemeente Utrecht is eigenaar van 37 hectare grond, vooral wegen en fietspaden. De universiteit verpacht sommige stukken grond aan anderen, zoals de HU. De gebouwen van de hogeschool zijn wel van de HU.
De Uithof war einmal
Aan de hand van enkele casussen beschrijft RTV Utrecht de houding van de universiteit ten aanzien van De Uithof. Een concreet voorbeeld is de supermarkt. Beter gezegd: het uitblijven van een grotere supermarkt. Sinds jaar en dag is de Spar de enige in het gebied. Maar die is duur en heeft een beperkt assortiment, zo luidt de klacht van velen. Doordat er steeds meer studenten in De Uithof wonen en steeds meer mensen werken, is er behoefte aan een grotere supermarkt.
Zo hamert de gemeenteraad al jaren op een grotere winkel voor de dagelijkse boodschappen. ‘Maar daar is de UU niet happig op’, staat in het artikel. Om dit te staven sprak RTV Utrecht met Jan Wijmenga, voormalig gemeenteraadslid voor de ChristenUnie. ‘Ik denk dat de supermarktdiscussie voldoende laat zien dat de gemeente te weinig kan doen daar’, zegt hij.
Grotere supermarkt levensvatbaar
Uit meerdere onderzoeken blijkt een grotere supermarkt in De Uithof levensvatbaar. Na enig politiek getouwtrek tussen de gemeenteraad enerzijds en de universiteit en de Stichting Utrecht Science Park (waarin ook de HU zitting heeft) is de kogel door de kerk. Er komt op termijn een grotere supermarkt, maar dat kan nog even duren. Want het is ‘geen sinecure om een nieuwe plek te vinden’, schrijft de universiteit. Eerst kan de Spar uitbreiden, waarna in 2032 pas een grote supermarkt de deuren kan openen. Over een kleine tien jaar dus.
Een ander voorbeeld waarbij de universiteit de spierballen laat zien is de naamswijziging van De Uithof. Het idee daarvoor ontstaat in 2008 als een delegatie onder leiding van toenmalige burgemeester Aleid Wolfsen naar China gaat om universiteitssteden te bezoeken. Ook toenmalige HU-collegevoorzitter Geri Bonhof ging mee. In 2010 besloten de partijen de naam van het terrein om te dopen tot Utrecht Science Park. De gemeenteraad is hier niet bij betrokken. Niet lang daarna verschenen er bordjes met die naam bij de invalswegen. De naam Uithof en USP werd een tijdlang door elkaar gebruikt.
De naam USP moet in de markt worden gezet, besluit de Stichting USP. Op de borden boven de snelweg en op bussen en trams moet ‘Science Park’ komen te staan. ‘Dat is gratis reclame’, jubelt Jan Henk van der Velden, de toenmalige directeur van de Stichting USP. Rijkswaterstaat werkt echter niet mee zolang het terrein officieel Uithof heet. Ook de gemeenteraad is er niet voor en enquêtes onder de bevolking leert dat slechts 12 tot 15 procent voorstander is van de nieuwe naam.
Stichting USP start een lobby
Stichting USP start een lobby en heeft politieke ingangen: de eerste directeur van de Stichting USP is Floris de Gelder en hij was eerder wethouder voor de VVD in Utrecht. En toenmalig D66-fractievoorzitter Jony Ferket was in een vorig leven studentraadslid in de universiteitsraad. Directeur Van der Velden bedenkt daarbij een list. Als de parkeergarage P+R de Uithof de naam ‘P+R Science Park’ krijgt, móet het ov-bedrijf U-OV dit wel op de bestemmingsborden laten zetten.
Hoewel de gemeente aanvankelijk dwarsligt, lukt het Van de Velden om de partijen mee te krijgen. Vanaf 2018 verdwijnt ‘De Uithof’ van de bussen en verschijnt ‘Science Park’ erop. Rijkswaterstaat blijft nog een tijd dwarsliggen: in 2020 komt ‘Science Park’ op de borden boven de snelweg. Hoewel veel partijen voor de naamswijziging stemmen, blijft Student & Starter tegen. Tim Homan van Student & Starter zegt: ‘We zijn niet tegen, maar het is onbestaanbaar dat de bewoners van de wijk niet geraadpleegd zijn.’
Boven op het gedoe met de supermarkt en de soap over de naamswijziging, dient er zich een saillant detail op in de vorm van de gele UU-bordjes op vele plekken met ‘Eigen terrein. Verboden toegang voor onbevoegden’. ‘Wie is eigenlijk bevoegd en wie niet?’, vraagt RTV Utrecht zich af. Volgens een woordvoerder van de universiteit mag iedereen het USP betreden. Wel kunnen mensen die overlast geven ‘onbevoegd’ worden verklaard en kan de universiteit regels opstellen voor evenementen.
Een stukje persvrijheid
Journalisten en fotografen mogen volgens de regels zonder toestemming van de universiteit niet werken in het Utrecht Science Park, staat in het artikel. Verwezen wordt naar de website van de universiteit. VVD-raadslid Tess Meerding maakt echter gehakt van de gele bordjes en het filmverbod. ‘Ik zou zeggen dat je daar gewoon moet kunnen filmen. Dat is een stukje persvrijheid, een journalist moet daar zijn item kunnen maken, als daar aanleiding toe is dan moet het gewoon openbaar zijn’, zegt zij in het artikel.
Een woordvoerder van de universiteit stelt in een reactie dat de UU kritisch naar de tekst op de website gaat kijken. Het komt ‘eigenlijk nooit voor’ dat journalisten toestemming wordt geweigerd. ‘De Universiteit Utrecht is een open academische gemeenschap, die staat voor persvrijheid en het belang van kritische en onafhankelijke journalistiek in de samenleving.’
