De twintigjarige Anna is een schuchtere studente. Maar als Zara Zenovka durft ze meer. Wanneer ze in haar Mercedes naar college rijdt, voelt ze zich al heel wat. Wel handig dat ze als Anna nu niet helemaal naar De Uithof hoeft voor dat ene uurtje les. ’s Avonds gaat Zara helemaal los. In haar leren pakje vliegt ze naar het centrum. Daar staat ze de hele avond te sjansen en te flirten. Zelfs waagt ze een dansje aan de paal. Ze wordt wakker met drie kerels in bed. Het was geen droom, het is geen Jambers, het is Second Life.
Via internet kun je zo een tweede leven instappen. Iedereen kan zich registreren en een ‘avatar’ aanmaken, een virtuele identiteit met eigen naam, uiterlijk en persoonlijkheden. In dit karakter ontdek je de virtuele 3D-wereld. Het is geen spel, er zijn geen opdrachten en je kunt niet winnen of verliezen. Het is een simulatie van het ‘eerste’ leven, waar je mensen ontmoet, uitgaat en winkelt. Vooral veel winkelt tot nu toe, want er valt geld te verdienen in Second Life. Linden Lab is het bedrijf achter Second Life en tevens de overheid. Linden Lab verkoopt stukken grond voor Linden dollars. Deze zijn voor echte dollars te koop. Wie een stuk grond bezit, kan gaan bouwen. En wie bouwt kan bijvoorbeeld een winkel opzetten en in de verkoop gaan. Natuurlijk niet alleen maar sloom achter de toonbank. Bedrijven bieden een complete experience. Zo kun je bij de virtuele Nissandealer een testrit maken in de het nieuwste model op een speciaal ontworpen testbaan. Handige klantenbinding en fijn voor Nissan die zo feedback krijgt op de nieuwste auto voordat ie in productie is genomen.
Ook de Hogeschool Utrecht heeft virtuele plannen. Er zit een virtuele HU aan te komen en op verschillende faculteiten zijn kleine proefvijvers opgestart. Acht studenten communicatie hebben 2500 gekregen om een beginnetje te maken. Een werkgroep nieuwe media van de journalistiekopleiding heeft geld losgepeuterd om een virtuele Uithof te bouwen. En op de faculteit Economie en Management (FEM) maken twee studenten voor hun afstudeeropdracht een virtuele FEM.
De Vrije Universiteit Amsterdam is al een stapje verder. Zij opende onlangs als eerste hoger onderwijsinstelling haar virtuele campusdeuren en verkent de mogelijkheden van interactief lesgeven. Op 20 maart is het eerste virtuele college: Studenten die een avatar hebben, kunnen dan met hun 3D-gedaante in de collegezaal zitten in het nagebouwde campusgebouw. Ook krijgen verschillende studentenverenigingen een eilandje rond de campus. De TU Delft is ondertussen ook bezig om grond te kopen en Hogeschool Fontys heeft onlangs een eiland gekocht.
Wim van de Plas is aangenomen op de FEM om zich bezig te houden met de ontwikkelingen op virtueel gebied. Hij begeleidt de afstudeerders die met Second Life bezig zijn. Hij vindt het tweede leven een interessante ontwikkeling en waarschuwt ervoor dat de HU de boot niet moet missen. ‘Momenteel zie je dat alle grote bedrijven zich vestigen in Second Life, niet eens omdat ze geld ruiken. Het is een opstapje naar de virtuele toekomst. Een onderwijsinstelling moet daar op inspelen, wij leiden tenslotte de ondernemers van de toekomst op. Voor een economische opleiding zijn contacten met het bedrijfsleven belangrijk. Dit is een nieuwe manier van contact die het bedrijfsleven blijkbaar serieus neemt. Als we ons nu wegwijs weten te maken in Second Life, zijn we voorbereid op wat er nog gaat komen. Het is een proeflokaal.’
Het bedrijfsleven ruikt commerciële kansen. De bedrijven die zich online gevestigd hebben, profiteren van alle media aandacht. Ook al gebeurt er in sommige gevallen verder niks in hun virtuele filiaal, ze worden wel in alle kranten genoemd als ‘innovatief bedrijf.’ Philips, ABN, IBM, Toyota, Nike en de Rabobank zijn enkele van de wél actieve deelnemers. Zo kun je bij de ABN bijvoorbeeld vragen stellen aan hostess Amber. In de winkel van Nike kun je schoenen passen en bestellen voor je voeten in het eerste leven.
Linden Lab startte in 2003 met Second Life, maar pas vorig jaar steeg het gebruik explosief. Waren er in juni nog 250.000 inwoners, in augustus was dat aantal verdubbeld. In februari stonden er wereldwijd vier miljoen mensen geregistreerd. Daarvan zijn zo’n 25.000 gebruikers met regelmaat online. Nederland heeft ongeveer 10.000 mensen met een tweede leven. Dat is eigenlijk niet zo veel, als je het vergelijkt met andere online communicatiemiddelen. Zo spelen wereldwijd zo’n half miljoen mensen het populaire spel War of Warcraft en in 2004 chatten er in alleen Europa al 27 miljoen mensen met elkaar via MSN messenger. In Nederland zijn al bijna 3 miljoen mensen lid van het vriendennetwerk Hyves.
Dat Second Life nu een ware hype dreigt te worden vindt wetenschappelijk directeur van het Center Advanced Gaming & Simulation en hoogleraar Mark Overmars zonde. Hij wordt een beetje moe van alle aandacht voor Second Life. ‘Ik denk namelijk dat het echt potentie heeft maar dat nu iedereen een beetje achter elkaar aanrent om maar een graantje mee te pikken. Iedereen begint maar wat zonder gedegen onderzoek vooraf. Ook in het onderwijs. Als je echt Second Life wilt gebruiken voor het onderwijs kun je er beter een onderwijskundige op zetten. Maar je kunt je afvragen of Second Life daar wel het juiste medium voor is. Het ziet er dan wel flitsend uit, maar ik krijg het idee dat heel web 2.0 (de nieuwere interactieve versie van internet, red.) in de onderwijstoepassingen op internet wordt overgeslagen. Het web 2.0-idee is dat je zelf of samen met vrienden iets interactiefs maakt. Een bank bijvoorbeeld. In Second Life bouwt de bank zijn eigen vestiging, dit is minder interactief.’
Niet alleen scholen en bedrijven storten zich in een tweede leven. Ook op andere vlakken is het fenomeen interessant. De pers smult van berichten over kinderporno, illegale wapenverkoop, gokken, discriminatie en terreur in Second Life. Gamegoeroes en psychologen willen graag de gevolgen van Second Life onderzoeken. Sommige mensen denken dat over tien jaar iedereen verzwolgen is in zijn of haar tweede leven. En wat als we straks in Second Life kunnen werken? Fileprobleem opgelost.
Het succes van Second Life is niet gegarandeerd. De kans is groot dat Microsoft of een ander softwaregenie broedt op een antwoord op Second Life met haar eigen software en mogelijkheden. Het zou dus zo kunnen zijn dat de studenten die nu bezig zijn om het tweede leven van de hogeschool te creëren, werk voor niks doen omdat Second Life wel eens in zou kunnen storten of dat er een andere wereld populairder wordt. Christian Schrijner, student commerciële economie ziet het breder. ‘Misschien is ons onderzoek straks niet meer relevant. Maar er worden wel dingen op voortgebouwd. We streven een doel na en dat wordt sowieso behaald, dan wel in Second Life, dan wel in de opvolger daarvan.’
Suus Harms/Jan Willem Groen
Hulp op het Hollandeiland
Op eiland Holland, vlakbij café Hollands Glorie staat het kantoortje van Jochem Verberg, directeur van Tricycle. Dit is het virtuele thuishonk van secondlife.startpagina.nl. Een pagina gemaakt voor beginnende spelers . ‘Als je niet eerst bij ons langskomt, moet je alles zelf uitzoeken en loop je veelal doelloos rond. Wij helpen je op weg.’ De site bestaat zeven maanden. Op het bijbehorende forum huizen een twintigtal veteranen die vragen van nieuwkomers beantwoorden.
Werving van digitale pioniers
‘In de echte wereld zijn programmeurs moeilijk te vinden. Second Life is een community waar nu vooral digitale pioniers rondhangen. Precies de groep die we zoeken.’ Melle Bos is hoofd Concept en Strategy voor het Utrechtse internetbureau Evident Interactive. ‘Dus zijn we met zes werknemers en een tiental studenten in Second Life gaan werven. Rondlopen, gezien worden, avatars aanspreken en flyers uitdelen. De meeste mensen die er komen vinden het niet erg om aangesproken te worden. Ook komen er geen tijdrovende formaliteiten aan te pas en zo krijg je een directe indruk van iemand. De indruk blijkt goed overeen te komen met de echte personen hebben we gemerkt. We hebben in Second Life driehonderd man aangesproken waar we drie freelancers aan hebben overgehouden.’ Bos ziet de toekomst zitten. ‘Second Life moet je niet beoordelen om wat het nu is; je moet er de potentie van inzien. Het gaat veel beter worden.’
Virtueel vergaderen
Voor multinationals zit er nog een voordeel aan Second Life. Vergaderingen. ABN AMRO heeft vestigingen op meerdere continenten en het is tijdrovend en prijzig om het centrale management bij elkaar krijgen voor een vergadering. Als iedereen tegelijkertijd inlogt op een van de eilanden van het bedrijf kan er direct gecommuniceerd worden. Brigitte Zeegers van ABN AMRO: ‘Het is een stuk beter voor de persoonlijke contacten. Je ‘ziet’ elkaar veel vaker en kan op meerdere niveaus communiceren. Ook blijkt dat de alter ego’s behoorlijk veel op de eigenaars lijken.’ De wereld lijkt een stuk kleiner. ‘Er is maar een klein clubje ontwikkelaars actief. Ons kent ons, het is erg gezellig op het anonieme internet.’
