Henk Penseel was (onder andere) docent aan de HU en blogt sinds 2010 voor de Trajectum-site. Ditmaal: over de leugens van Mark Rutte en de vraag wat het onderwijs kan doen tegen nepnieuws.
De kerstvakantie is bijna voor iedereen een drukke periode. Sommige detaillisten schrapen in de maand december een groot deel van hun jaaromzet bij elkaar. Zoals een bloemist die in staat is om extra veel kerstbomen te slijten of een willekeurige winkelier met een vergunning om vuurwerk te verkopen. Maar studenten en docenten snakken begin van deze maand naar de kerstvakantie, dé periode om bij te tanken.
Hoewel ik er eigenlijk voldoende tijd voor zou moeten hebben, ben ik altijd achter met het lezen van tijdschriften en gekregen of gekochte boeken. Zo lees ik nu pas het mei-augustusnummer van Maarten! Daarin een essay van Maarten van Rossem, Liever een aantrekkelijke leugen dan de waarheid, over een cultuurkritiek die historicus Johan Huizinga voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog schreef. Tevens vijf commentaren van personen die Van Rossems artikel van te voren mochten lezen.
Waarom wordt kletskoek serieus genomen? Of hoe kan volstrekte onverschilligheid voor de waarheid leiden tot verregaande irrationalisering, aldus Huizinga volgens Van Rossem, die er zelf aan toevoegt dat er sprake is van een daling van het waarheidsbegrip, van een regelrechte minachting van de waarheid en de werkelijkheid.
Sinds de recentste Amerikaanse verkiezingen is er meer en meer aandacht voor nepnieuws. Volgens de website van Mediawijsheid is nepnieuws misleidende informatie die wordt verspreid om geld te verdienen of om de publieke opinie te beïnvloeden. Mede daardoor zou Donald Trump gewonnen hebben van Hillary Clinton, terwijl die meer stemmen kreeg, maar uiteindelijk minder kiesmannen.
Het resultaat is dat Amerika en de wereld met nepnieuwsverspreider Trump zit opgescheept.
En hoe zit ’t met onze minister-president? Het is bewezen dat hij ook niet vies is van een leugen. Je blijkt er ook in ons land mee weg te komen. Het tegenovergestelde van de uitspraak goed voorbeeld doet goed volgen blijkt hier eveneens te kloppen, want veel van Ruttes partijgenoten doen ’t ook.
Pas in de bovenbouw van de basisschool leren kinderen logisch redeneren en op de middelbare school abstract denken. Maar lang niet iedereen krijgt dit goed onder de knie. Daarom startten veel hbo-scholen een kleine tien jaar geleden met het vak Kritisch denken, dat studenten helpt om te analyseren en te beoordelen.
In het commentaar op het artikel van Van Rossem schrijft Felix Klos dat geïnteresseerden in bijvoorbeeld diepgaande documentaires wel over de vaardigheden moeten beschikken om het gebodene te begrijpen. Wordt er in ons onderwijs wel voldoende aandacht besteed om nepnieuws (leugens) te onderscheiden van echt nieuws (de waarheid)?
