Na intensieve onderhandelingen tussen coalitie en oppositie is een nieuwe onderwijsbegroting aangenomen in de Tweede Kamer. Met minder bezuinigingen, maar de onvrede blijft groot.
Woensdagavond 11 december haalden de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB opgelucht adem: ze zijn eruit. De afgelopen weken onderhandelden ze met oppositiepartijen CDA, SGP, ChristenUnie en JA21 om een meerderheid in de Eerste Kamer te krijgen. Van de geplande twee miljard euro bezuinigingen blijft er 1,2 miljard euro staan.
Wat staat er in het nieuwe akkoord?
De meest bekende en gevreesde maatregel onder studenten was de langstudeerboete: 3000 euro per vertraagd studiejaar. Hij moest structureel zo’n 280 miljoen euro opbrengen, maar de boete is nu van de baan.
Ook het bezuinigingsplan om de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) af te schaffen is tegengehouden. In deze ‘diensttijd’ moesten jongeren zich inzetten voor maatschappelijke projecten, zoals het bieden van gezelschap aan eenzame mensen of het geven van sportles aan kinderen. Onder andere de HU-minors De Staat van de Wereld en Project van je Leven gebruiken deze subsidie. Het potje verdwijnt dus niet, maar wordt een stuk kleiner. Van de oorspronkelijke 200 miljoen euro blijft er jaarlijks 130 miljoen euro over.
De bezuiniging op de subsidie voor godsdienstonderwijs op openbare basisscholen wordt ook teruggedraaid, een wens van de christelijke politieke partijen. Kosten: 19 miljoen euro. En ten slotte werd het schrappen van een bijdrage aan scholen in de Randstad om het lerarentekort aan te pakken van tafel geveegd. Kosten: 75 miljoen euro.
Welke bezuinigingen gaan wel door?
Veel bezuinigingen blijven nog wel op de agenda. Een groot pijnpunt zijn de bezuinigingen op onderzoek: 200 miljoen. De startersbeurzen voor beginnende onderzoekers dalen hierdoor flink.
De plannen om het aantal buitenlandse studenten in het hoger onderwijs te verminderen blijven ook staan, maar minder drastisch dan eerder gemeld. Dit moet 147 miljoen euro opleveren. Ook de regeling voor brede brugklassen op middelbare scholen (zodat bruggers niet meteen een keuze hoeven te maken), wordt afgeschaft. Dat levert zo’n 55 miljoen euro per jaar op.
Minder bezuinigingen op onderwijs betekent dat die 0,8 miljard ergens anders vandaan moet komen. Het ministerie van Volksgezondheid levert 215 miljoen euro in. Medische specialisten zullen daarom meer moeten gaan betalen voor nascholing en bijscholing. Andere ministeries moeten 173 miljoen euro inleveren op ‘apparaatskosten’, zoals dienstauto’s. Ook halen partijen geld weg bij de publieke omroep (50 miljoen) en komt er accijns op vapes (levert 75 miljoen euro op).
Iedereen is boos
Geert Wilders (PVV) is ‘ontzettend blij’ dat het kabinet verder kan. ‘Ik ben opgelucht, want het was een hele kluif.’ Bij de coalitiepartijen en de betrokken oppositie heerst ook tevredenheid. ‘Het is nog steeds niet onze begroting, maar we hebben een slechte begroting minder slecht gemaakt’, zei Henri Bontenbal (CDA). Mirjam Bikker (ChristenUnie) stelt: ‘Wij steunen goed beleid.’ Ook Chris Stoffer (SGP) vindt de begroting fors verbeterd.
De andere oppositiepartijen hebben geen goed woord over de nieuwe onderwijsplannen. GroenLinks-PvdA, DENK, PvdD en de SP vinden dat er te zwak is onderhandeld en de uitkomst veel te mager. Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA) noemt het een ‘historische blunder’ en volgens Esther Ouwehand (PvdD) is er een ‘veel beter alternatief.’
Ook in onderwijsland klinkt gemor. Deze deal is ‘een klap in het gezicht van alle studenten’ meent Luuk Bruijnen, voorzitter van de Utrechtse studentenvakbond VIDIUS. Hij is diep verontwaardigd dat er van de onderhandelingen ‘bitter weinig terechtgekomen’ is. ‘De minister (Eppo Bruins, NSC) zegt keer op keer dat er nergens geld voor is, maar komt zelf niet met oplossingen.’ Volgens VIDIUS mag er überhaupt niet op het onderwijs bezuinigd worden.
Maurice Limmen, voorzitter van de Vereniging Hogescholen (VH), is blij dat de langstudeerboete is geschrapt. Bovendien biedt het akkoord kansen om de doorstroom van mbo naar hbo te bevorderen, iets waar de VH blij mee is. Maar Limmen maakt zich ook zorgen. ‘Het akkoord leidt helaas nog steeds tot forse bezuinigingen’. De VH betreurt onder meer de bezuinigingen op het stagefonds, dat zorgaanbieders helpt om meer stageplaatsen te creëren en de begeleiding van studenten te verbeteren.
‘Witte rook blijkt zwarte rook’, reageerde universiteitskoepel UNL, verwijzend naar de bezuiniging op wetenschappelijk onderzoek. Actiegroep WOinActie noemt de deal ‘onacceptabel en verwerpelijk’. Studentenvakbond LSvB is blij dat ‘die belachelijke langstudeerboete’ van tafel is, maar ‘1,2 miljard euro bezuinigen op onze toekomst gaan we niet pikken’. De bond hint op nieuwe acties: ‘Nu moeten we doorpakken. Het is aan studenten om de toekomst te redden.’ Ook vakbond FNV dreigt met nieuwe stakingen.
