Zijlstra: ‘Dit kan echt niet’

De Tweede Kamer creëert mist, stelde staatssecretaris Zijlstra in het debat over de langstudeermaatregel. 'Dit kan echt niet. Of je regelt het, of je geeft nu duidelijkheid.'
 
Met deze woorden sloot de demissionaire bewindsman het debat over de langstudeermaatregel af. Het past een staatssecretaris eigenlijk niet om een oordeel te vellen over een optreden van de Tweede Kamer, zei hij, maar hij besloot toch om dat gevaarlijke pad te bewandelen.
 
GroenLinks had in de aanloop naar het debat nog gedreigd een motie van wantrouwen in te dienen tegen de staatssecretaris, maar heeft dat uiteindelijk niet gedaan. Nu leek bijna het omgekeerde te gebeuren: Zijlstra veegde de Tweede Kamer de mantel uit.
 
Zijlstra leverde onder meer kritiek op de suggestie dat de partijen de komende dagen misschien alsnog een oplossing zullen vinden. Als het de afgelopen drie dagen nog niet is gelukt, dan zal het er heus niet meer van komen.
 
Het probleem is niet dat partijen de langstudeermaatregel willen afschaffen, zei hij. Ook zijn eigen VVD wil dat op termijn doen. Het probleem is alleen dat dit niet op stel en sprong kan.
 
De staatssecretaris wil het niet, schamperde Jasper van Dijk van de Socialistische Partij. 'Er kan heel veel', reageerde Zijlstra. Maar dan moet volgens hem de wet met terugwerkende kracht worden aangepast. Dat mag alleen als dat ‘begunstigend’ is, anders kunnen onderwijsinstellingen of studenten bij de rechter bezwaar maken. Bovendien laat dit een gat op de begroting achter dat nog jaren voelbaar is.
 
Hij waarschuwde ook tegen het plan van GroenLinks om het opschorten van de boete tijdelijk te dekken met een meevaller uit de studiefinanciering. Tegenover meevallers staan ook tegenvallers en het is goed gebruik om die tegen elkaar weg te strepen, zei hij. Maar zelfs als dat werkelijk zou kunnen: je hebt ook te maken met een collegejaar en kunt niet opeens in januari een ander collegegeld gaan heffen. Dat heeft ook direct invloed op de begroting van onderwijsinstellingen, die dat collegegeld innen.
 
Ook wees hij op de politieke realiteit van onderhandelingen: voorafgaand aan de vorige verkiezingen was er een meerderheid voor een sociaal leenstelsel, maar dat is er niet gekomen. In de coalitie werden andere afspraken gemaakt.
 
Het debat bracht vooral de verdeeldheid aan het licht over het alternatief voor de langstudeerboete. Sommige partijen (VVD, PvdA, D66 en deels ook GroenLinks) willen de basisbeurs afschaffen, waardoor studenten veel meer moeten betalen voor hun opleiding. Voor uitwonende studenten betekent dit een korting van dertienduizend euro.
 
De Socialistische Partij en het CDA willen de basisbeurs behouden. Critici vragen zich af waar deze partijen dan de verbetering van het onderwijs van willen betalen. ChristenUnie en PVV steunen nog steeds de langstudeerboete als een redelijke middenkoers.