Kaassoufflés, friet en chocoladerepen: de instituten van de HU werpen alles in de strijd om studenten de Nationale Studenten Enquête (NSE) te laten invullen. Maar hoe legaal is dat?
‘Heb je honger?’ Donderdagochtend 13 februari staat een frietkraam in Padualaan 99. De rij is lang. Heb je de NSE ingevuld, dan krijg je een portie patat. Voor het groepje studenten dat net de buit binnen heeft, is het de derde beloning. Eerder kregen ze al een kaassouflé en een chocoladereep. ‘We moeten op onze telefoon laten zien dat we de enquete hebben ingevuld.’ Anderen zijn de enquete nog snel in de rij aan het invullen.
Kwartier invullen, veel gevolgen
Van 13 januari tot 9 maart kunnen hbo- en wo-studenten de NSE invullen. Deze jaarlijkse landelijke enquête gaat over hoe tevreden ze zijn over hun opleiding. Hoe goed ze de inhoud, de docenten, studiebegeleiding, faciliteiten en sfeer vinden. Het invullen duurt een kwartier. Op basis van de resultaten wordt een ranglijst van hogescholen en universiteiten gemaakt (de Keuzegids). Ook komen de resultaten op Studiekeuze123.nl, een website waar studiekiezers gebruik van maken. Er hangt dus veel vanaf.
Vorig jaar vulden bijna 268 duizend studenten de NSE in, dat is ongeveer één op de drie studenten. Opleidingen doen hun uiterste best om de NSE door zo veel mogelijk studenten te laten invullen. De vooruitgang wordt op de voet gevolgd: de ene opleiding kleurt thermometers in, de andere vult buizen met legoblokjes.
‘Prikkel nodig’
Verboden is het de NSE te beïnvloeden, meldt het Landelijk Centrum Studiekeuze (LCKS) op haar site. Mag de HU haar studenten wel een cadeautje geven als ze de enquête hebben ingevuld? ‘Een kleine incentive aanbieden als beloning voor het invullen mag’, zegt Gert-Jan Bos van het LCSK. Jongeren worden overspoeld met vragenlijsten en soms moet je ze nu eenmaal beetje overhalen.
Een kop koffie in ruil voor een positieve beoordeling? Dat is dan weer niet de bedoeling, en die beloning moet ook binnen de perken blijven. Ook moeten scholen zich bewust zijn van mogelijke effecten. Bos: ‘Wij staan nauw in contact met de instellingen en hebben tot op heden geen signalen dat het om grote incentives gaat. De prikkel mag aanzetten tot het invullen en niet van invloed zijn op de inhoud.’
Blij met dat frietje?
Maar als een student de enquête invult met het idee dat hij daarna een frietje krijgt, wordt zijn humeur dan niet ook een beetje positief beïnvloed? ‘Het vooruitzicht op iets leuks, zoals een frietje kan de stemming van de student gunstig beïnvloeden. Als je weet dat je na het invullen van een enquête iets lekker of leuks krijgt waar je naar uitkijkt, kan dat zorgen voor een gevoel van waardering of beloning. Deze anticipatie op een beloning kan het moment zelf, dus tijdens het invullen van de enquête, positiever kunnen laten aanvoelen.’
Maar, zegt Bos: ‘Wanneer het gaat om koffie of friet, dan is de studiebeleving veel belangrijker. Een kop koffie of een mars krijgt een student wel vaker en is eigenlijk niet zo bijzonder. De mate waarin de stemming van de student dan positief wordt beïnvloed is dan zeer gering.’
Een groep studenten in de rij voor de friet beaamt dit. ‘Het zorgt er niet voor dat we het positief invullen, het zorgt ervoor dat we het uberhaupt invullen.’
De NSE zelf geeft ook prijzen weg. In mei horen studenten of ze een Bol.com-bon, MacBook of jaar lang gratis collegegeld hebben gewonnen. Bos: ‘De afstand tussen het invullen van de NSE en de incentives die vanuit LCSK worden aangeboden in mei, is zo groot dat de beïnvloeding op het humeur, tijdens het invullen zeer gering is. Daarbij, dit is een effect onder alle respondenten en heeft dus geen effect op de relatieve uitkomsten.’ Een cadeautje werkt alleen maar als zetje voor studenten die twijfelen over het invullen maar beïnvloedt de resultaten (zo goed als) niet, concludeert hij.
Meer respons is beter?
Waarom willen scholen dat zo veel mogelijk studenten de enquête invullen? Wordt de score gemiddeld beter bij een hoger respons? ‘Nee, er is geen verband tussen de respons en de score,’ aldus Bos. ‘De hoogte van de respons heeft invloed op de zeggingskracht van de resultaten. Want hoe meer studenten een oordeel geven over een opleiding, hoe groter de kans dat de uitkomsten ook de werkelijkheid goed weergeven.’
Als maar een kleine groep studenten de enquete invult, kan een vertekend beeld onstaan. Vullen enkele studenten de enquete dan heel negatief in, heeft dat een grotere impact op de resultaten. Dan maar aan de friet, chocola en kaassoufflé. Over de HU-expertise Samen Gezond moeten we het maar niet hebben.
