Er zijn veel te weinig leraren Duits. Esther Hokken bedacht daar een opmerkelijke oplossing voor. HU-studenten die de opleiding Leraar Geschiedenis volgen, kunnen die sinds vorige week combineren met de opleiding Leraar Duits. Zo zijn ze in vierenhalf jaar klaar met een dubbele lesbevoegdheid.
Waar tien jaar geleden nog 40 studenten per jaar afstudeerden als Leraar Duits, zijn dat er nu slechts 14. Om meer docenten Duits op te leiden, kwamen Esther Hokken van de opleiding Duits en haar collega Bram Verhoef van Geschiedenis op het idee om studenten van de opleiding Leraar Geschiedenis de mogelijkheid te bieden om daarnaast ook af te studeren als Leraar Duits. De eerste klas begon vorige week. Een primeur in Nederland.
Een logische combi
Anderhalf jaar werd gewerkt aan de mogelijkheid om het curriculum van Duits aan te passen en meer af te stemmen met de opleiding tot Leraar Geschiedenis. Vorige week begon de eerste groep: twaalf studenten in het eerste jaar van de opleiding Leraar Geschiedenis volgen vanaf nu ook lessen Duitse taalvaardigheid. Als het niet bevalt, kunnen ze na een half jaar stoppen. Als ze het leuk vinden, volgen ze hun studie binnen een traject voor een dubbele bevoegdheid.
Zo’n dubbele lesbevoegdheid is niet nieuw aan de HU, maar deze combinatie wel. Hoewel het iets minder voor de hand liggend is dan de combinatie Aardrijkskunde en Geschiedenis, vindt Hokken het een logische keuze. ‘Geschiedenisstudenten zijn vaak al geïnteresseerd in het Duitse verleden en de uitgebreide geschiedenis van dit centrale land.’
Dezelfde excursie
Het idee ontstond toen de Duitse docent met collega’s van de opleiding Geschiedenis in dezelfde werkkamer zat, en erachter kwam dat beide opleidingen in dezelfde week op excursie naar Berlijn zouden gaan. ‘Ze zouden naar dezelfde musea en herdenkingsplekken gaan als onze studenten, dus hebben we besloten om het deels samen te doen. Op middelbare scholen voegen ze dat vaak ook samen.’
Schreeuwende tekorten
Het tekort aan docenten Duits op middelbare scholen is een groeiend probleem. In 2015 werd het tekort geschat op 150 leraren (zo’n 4 á 5 procent tekort). Volgens prognoses van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kan de vacaturedruk oplopen tot 14 procent in 2034. Dit tekort ontstaat doordat veel docenten met pensioen gaan en te weinig nieuwe leraren worden opgeleid.
De daling van het aantal studenten Leraar Duits komt deels doordat moderne vreemde talen, behalve Engels, minder prioriteit krijgen op middelbare scholen. ‘Duits wordt niet meer als essentieel gezien, terwijl het voor veel beroepen nog steeds van grote waarde is’, zegt Hokken. Ook het beeld dat Duits moeilijk en saai is door de grammaticale regels zoals naamvallen schrikt potentiële studenten af, maar dat is van alle tijden. Hokken: ‘Op deze manier wordt Duits helemaal niet meer aangeboden op de middelbare school. Duits is nu veel meer gericht op de communicatie.’
Combinaties en vrijstellingen
De gecombineerde opleiding duurt een half jaar langer. In vierenhalf jaar hebben ze dus twee lesbevoegdheden. De opleiding Leraar Geschiedenis is nog steeds de basis, maar wordt aangevuld met Duitse vakken en combinaties van deze vakken, die ze samen met studenten Duits volgen. Pedagogische vakken kunnen studenten voor beide opleidingen gebruiken. Sommige vakken worden gecombineerd. ‘De reis naar Duitsland is zowel te gebruiken voor een historisch onderzoek als een cultureel onderzoek.’
Ook krijgen ze vrijstellingen. ‘De geschiedenis van Duitsland krijgen ze ook al in hun opleiding Leraar Geschiedenis.’ In het eerste jaar volgen ze vijf studiepunten aan Duits (één EC staat gelijk aan 28 uur studie), in het tweede jaar tien en in het derde jaar nog eens tien. Daarnaast volgen ze in hun minorruimte vakken van Duits (dertig studiepunten). Het derde jaar beginnen de studenten met hun stage als docent Duits. In hun eindstage moeten ze uiteindelijk beide vakken evenveel geven.
Voorkennis en niveau
De vereiste voorkennis is havo-eindexamen mét vier jaar Duits of een equivalent. Hokken: ‘We hebben onze taalvaardigheidsvakken zo ingericht dat studenten op basis van hun ontwikkeling deze leerlijn doorlopen.’
Hebben ze minder kennis van het Duits dan degenen die voltijds Duits doen? Hokken: ‘De meesten weten vaak al veel van de Duitse geschiedenis en cultuur. Hun taalniveau verschilt enorm, en de één heeft er meer gevoel voor dan de ander, maar dat is bij de reguliere opleiding Leraar Duits ook zo. Hun diploma Duits doet in geen enkel opzicht onder voor het diploma van iemand die alleen Duits heeft gestudeerd.’
Is het zwaar?
Moeten de studenten harder werken dan andere studenten? ‘Ja, ze doen immers elk jaar één of twee vakken meer dan een student die maar één opleiding volgt,’ zegt Hokken. Toch is het volgens haar goed te doen. ‘Studenten volgen al een opleiding tot docent. Hoe meer ze snappen wat lesgeven inhoudt, hoe makkelijker het wordt om dat zowel op Geschiedenis als op Duits toe te passen. En ik denk dat het hele interessante Duitslessen kan opleveren als je ook geschiedeniskennis hebt. En andersom.’ Ook is Duits volgens haar helemaal niet zo moeilijk. ‘Iedereen is bang voor die rijtjes met naamvallen, maar de taal is prima te leren voor Nederlanders. Onze talen lijken best wel op elkaar.’
En zullen de studenten na hun afstuderen niet alsnog docent geschiedenis worden, de studie waar ze oorspronkelijk voor hebben gekozen? Hokken: ‘Ik denk dat ik ze best kan overtuigen met een leuke studie Duits. In mijn lessen wordt gelachen en doen we spelletjes om de taal te leren: Het is totaal geen stoffig en saai vak, zoals mensen vaak denken.’
Lees ook:
