‘Ik moet een acht halen, ik kan als laagste van de klas eindigen, kan ik dit wel aan?’ Ruim zestig procent van de jongeren lijdt onder prestatiedruk. Zo ook de schrijver van dit verhaal. Ze praat met mede-studenten en vertelt hoe een botte docent haar ten slotte van de stress bevrijdde.
Ik ben Jasmijn en stagiaire bij Trajectum. Vandaag lees ik bij de NOS dat de ‘hypernerveuze samenleving’ doordringt in alle aspecten van ons leven. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) stelt dat prestatiedruk, versnelling en individualisme zijn doorgeschoten en het welzijn van jong en oud ernstig bedreigen. ‘Overal is er de verwachting om beter en sneller te presteren.’ Ik herken dat enorm!
‘Je bent niet goed genoeg’
‘Zoek een andere opleiding, je wordt hier niet gelukkig.’ Met die boodschap kon ik het doen, aan het eind van mijn eerste half jaar Journalistiek. Vijf maanden lang had ik mijn stinkende best gedaan om een maand later gedropt te worden door mijn begeleider. Elke deadline had ik gehaald, elk kritiekpunt had ik bestudeerd en ik had er werkelijk álles voor over gehad om mijn droom waar te maken: al sinds groep 8 wilde ik journalist worden. Hij gooide die droom weg, met de woorden die ik nooit zal vergeten: ‘Journalistiek past niet bij je.’
Niks mis met fanatisme en een gezonde portie stress. Maar wat ik dat eerste halfjaar had gevoeld, was niet goed meer: ik zag medestudenten als concurrentie, had last van slapeloosheid en somberheid. Geen prestatie van mij was goed genoeg, volgens mijzelf. Totdat ik het van mijn docent moest horen: ga maar weg. Maar ik bleef.
Nu, aan het begin van mijn stage bij Trajectum, denk ik vooral: kom maar door met dat leerproces, ik heb er zin in. En voor mijn eerste artikel wil ik studenten die net zo worstelen als ik destijds een hart onder de riem steken: je bent waarschijnlijk goed genoeg, just keep breathing.
Van de jongeren die prestatiedruk ervaren zegt 47 procent dit te voelen wanneer ze met school of studie bezig zijn. Sommigen voelen hem wanneer ze aan hun toekomstplannen denken (21 procent), aan het werk zijn (15 procent), tijdens het sporten (7 procent) of op sociale media kijken (5 procent). 74 procent van de jongeren zegt prestatiedruk vanuit zichzelf te ervaren, maar 40 procent ervaart het vanuit school of studie en studenten.
Obsessie met hoge cijfers
Voor dit stuk liep ik rond aan de HU en vroeg aan medestudenten of ze last hadden van prestatiedruk. Een van hen was Esmee (18). ‘Ik moet hoge cijfers halen, ik kan niet half leren,’ vertelt ze. Ze zit in haar eerste jaar van Medische Hulpverlening en ervaart voortdurend die nare druk. ‘Ik heb een vriendin die altijd hoge cijfers haalt. Daardoor ben ik obsessief bezig: ik móet ook een hoger cijfer halen. Als dat dan gebeurt ben ik tevreden. Best zielig, want het is een vriendin van mij.’
‘Ik kan ontzettend gestrest zijn’, gaat Esmee verder. ‘Mijn ADD maakt het er niet beter op, leren gaat slecht, ik raak afgeleid. Als ik een oefentoets maak, moet die perfect gaan. Het liefst zou ik willen dat het me minder boeide, zodat ik wat gelukkiger was.’
Te veel puntjes op de i
‘Prestatiedruk komt bij mij vooral wanneer er een beoordeling aan de opdracht vastzit’, legt Femke (24) uit. Ze zit in haar laatste jaar van Pedagogiek. ‘Op de basisschool heb ik al geleerd goed te presteren. Ik merkte dat je daar meer mocht als je ergens beter in lag. Meer naar buiten, en meer aandacht.’
‘Ik blijf maar puntjes op de i zetten. Op de opleiding moeten we veel reflecteren. Dat begon voor mij averechts te werken, omdat ik het woord ‘groei’ als iets negatiefs ging zien. Ik zag alleen nog maar verbeterpunten aan mezelf.’
Dan maar een zes
‘Soms wil je nu eenmaal nummer één zijn in je klas’, zegt Koen (17). ‘Ik heb geen last van een teveel aan ijver. Behalve eens per jaar, als we met de klas een spel spelen waar je de beste van het hele jaar moet zijn. Dan word ik bloedfanatiek. Voor de rest vergelijk ik me niet zo erg met andere mensen. Ik probeer gewoon zelf mijn best te doen.’
Maroua (28) verloor haar stress gaandeweg de middelbare school. ‘Toen realiseerde ik me dat het niet veel uitmaakt hoe druk je je maakt.’ Ze zit in haar eerste jaar Accountancy en had er nogal last van op de basisschool. ‘Plotseling besefte ik: als ik urenlang leer, krijg ik dezelfde resultaten als klasgenoten die bijna niks doen. Dat wilde ik ook.’
Maroua doet nu aan de HU gewoon het minimum. ‘Zodat ik overga’. Ik geef toe, het is geen goeie motivatie, maar het heeft me geholpen om van mijn prestatiedruk af te komen. Ik kijk nu meer naar wat ik verkeerd heb gedaan en verbeter dat. Verder maak ik gewoon plezier.’
Niet opgeven
‘Belachelijk’ riep mijn moeder, toen ik haar die middag huilend vertelde dat ik niet goed genoeg was voor de opleiding. ‘Dat is onzin,’ stelde ze. ‘Dit is het woord van één docent en heeft niks te maken met wat jij kunt.’ Ik wilde opgeven, stoppen met de opleiding, maar werd gesteund door mijn familie en vrienden. ‘Laat je niet kisten door wat één iemand tegen je zegt’, riepen ze. Dus ik ging door. Niet om mijn begeleider te laten zien dat die het fout had, maar ik wilde zelf niet opgeven waar ik zo hard naartoe had gewerkt.
Ik bleef de opleiding volgen en nam me voor om voortaan ieders mening met een korreltje zout te nemen. Want de docent die tegen me had gezegd ‘Je zult het nooit leren’, zei na een poos ‘Je hebt een groei gemaakt, hou dit vol.’ Dat hij terugkwam op zijn woorden, heeft mijn ogen geopend. Want die groei heb ik niet door hem gemaakt. Ik maakte hem van binnen.
Toen ik aan het begin van de opleiding binnenkwam, kwam ik van het mbo, ik was negentien. Nu, vier jaar later, realiseer ik me: je krijgt een cijfer en niemand kijkt daar meer naar later. Dus ik doe mijn best, zodat ik overga en stop alleen veel energie in de dingen als ik er plezier uithaal. Wil jij nog wat tips? Hier komen ze:
Zes tips
Zet tijdens leerdagen de wekker en plan rust in voor jezelf. Een half uurtje geen telefoon, geen laptop, maar een kleine wandeling om je hoofd leeg te maken.
Maak gedurende je week tijd voor wat ontspannende activiteiten. In mijn geval is dat dansen, tekenen en schrijven.
Praat met anderen over de prestatiedruk die je voelt. Herkennen vrienden zich in jouw verhaal? Wellicht kun je elkaar helpen om realistisch te blijven, in plaats van te concurreren.
Vergelijk jezelf niet met een ander. Doe je ding en bekijk aan het einde van de rit wat de verschillen tussen elkaar zijn. Begin niet meteen met het vergelijken.
Neem genoegen met een zes, als je daarmee beter functioneert.
Bedenk alvast plan B. Als je dit tentamen niet haalt, kun je de herkansing doen of moet je in het ergste geval het jaar opnieuw doen. Dan heb je later een iets hogere studieschuld en kun je misschien een keer niet op vakantie. Het gaat niet om leven en dood. Je kunt groeien, daarvoor ben je student.
