Je hebt een papiertje en je studiefinanciering is op: tijd voor de arbeidsmarkt! Of toch maar een master? ‘Je wilt toch je hersens aan de gang houden.’
‘Ik was nog niet klaar met studeren.’ En dus deed Eefke ter Sluis (24) na haar master accountancy aan de Universiteit van Tilburg nog een master finance aan dezelfde universiteit. Deze zomer rondde ze die tweede master af. Het heeft haar goed gedaan: Ter Sluis kon direct beginnen bij het prestigieuze bureau PricewaterhouseCoopers.
Esmee Meijs (23) rondde deze zomer haar hbo-bachelor journalistiek af. ‘Het liefst wil ik meteen aan de slag als journalist. Maar tot nu toe is het niet gelukt een vaste baan te vinden. En als dat zo blijft, ga ik volgend jaar verder studeren. Je wilt toch hersens aan de gang houden. Ik ben me gaan oriënteren op een vervolgmaster. Ik wil me dan meer inhoudelijk verdiepen. Bijvoorbeeld politicologie of geschiedenis en maatschappij in Rotterdam. Het is een behoorlijke investering, maar ik hoop zo wel mijn kans op de arbeidsmarkt te vergroten.’
Het lijkt inderdaad een mooie manier om je positie op de arbeidsmarkt te verbeteren: een extra jaar studeren. Of het nu gaat om een tweede universitaire master of een master na je hbo-bachelor. Het is wel een kostbare aangelegenheid. Behalve dat je studiefinanciering op is, ben je door nieuwe wetgeving voortaan voor je tweede studie een fiks hoger bedrag aan collegegeld kwijt (zie kader). Maar als die investering je helpt aan een veel betere baan, kan het in deze tijden van economische crisis toch verleidelijk zijn om je studietijd op te rekken.
Aan de bak
Overigens zijn de cijfers van afgestudeerden op de arbeidsmarkt niet extreem slecht. Studenten uit het hoger onderwijs die een jaar voor de crisis zijn afgestudeerd, kwamen nog redelijk snel aan de bak. Dat blijkt uit schoolverlatersonderzoek van het Maastrichtse onderzoeksinstituut ROA, mede gebaseerd op de WO-monitor 2009 van de VSNU. Binnen een jaar na afstuderen na een wo-master heeft 96 procent een baan. Niet al die banen zijn overigens ‘op niveau’ en in het ‘vakgebied’. Van de studenten met een academische achtergrond werkt 40 procent onder het niveau (meestal hbo-niveau). En 45 procent heeft een baan in een ander vakgebied dan de studie.
Bij hbo-afgestudeerden zijn de cijfers vergelijkbaar: 83 procent van degenen die de arbeidsmarkt opgaan vindt een baan en maar liefst 80 procent daarvan in het eigen vakgebied. Ruim twintig procent gaat een vervolgmaster volgen, op de universiteit of op een hbo. Op de universiteit moeten hbo-bachelors eerst een premaster doen alvorens ze worden toegelaten op de masteropleiding. Deze extra studie kost daarmee zeker twee jaar.
Gezien de grote investeringen in tijd en geld die de extra studie kost, is het belangrijk om te weten of het de kansen op werk daadwerkelijk vergroot. Maar helaas. Hoewel er jaarlijks vele arbeidsmarktonderzoeken worden gedaan, dit is nog niet onderzocht.
Uit het rapport De masterjaren tellen van de Onderwijsinspectie (uit 2007) weten we wel dat werkgevers tevreden zijn over de kennis en vaardigheden van starters die een master hebben gevolgd. Veelal krijgen de starters intern een extra opleiding om de bedrijfscultuur beter te leren kennen.
Ook het grootste deel van de studenten zelf (zestig procent) vindt de opleiding voldoende basis bieden om de arbeidsmarkt op te gaan. Daar staat twintig procent tegenover die het als zwaar onvoldoende beoordeelt. Opvallend daarbij is dat 64 procent van studenten de masteropleiding niet veeleisend vindt. Zo’n veertig procent noemt het zelfs veel te makkelijk.
Jaartje volwassen worden
Dat gaat dus over de ‘gewone’ master. Extra studietijd – in de vorm van een tweede master, of een na een hbo-bachelor – is dus niet per se noodzakelijk volgens de werkgevers. Maar het kan je wel een stuk sterker maken in de strijd om de banen. In hetzelfde onderzoek klagen werkgevers namelijk dat afgestudeerden erg jong zijn en ze zouden teveel een houding hebben van ‘we zien wel’. Bedrijven zoeken starters die ‘een behoorlijke mate van volwassenheid hebben’. Die functioneren beter op de arbeidsplek en weten zelf beter wat ze willen. Een extra jaartje (of twee) volwassen worden kan dus gaan kwaad.
Dat was ook de reden dat Marieke Bergsma (27) koos voor een extra studie. ‘Ik was 21 toen ik klaar was met mijn opleiding hbo communicatie in Leeuwarden. Ik was nog niet toe aan ‘serieuze’ baan.’ Bergsma werkte een jaar als assistent in een winkel en vertrok vervolgens voor een aantal maanden naar Equador. Daar besloot ze verder te studeren, het werd de master sociologie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Ik heb van jongs af aan al een passie voor kunst en cultuur. Communicatiewetenschap was eigenlijk niet mijn ding, ik had de studie gekozen omdat hij vrij breed was en er veel kunst en cultuur in zit.’
Inhoudelijke specialisatie
Bacheloropleidingen krijgen steeds meer een bredere en algemenere opzet. Een (extra) masteropleiding zorgt voor een (extra) inhoudelijke specialisatie. Werkgevers willen volgens het onderzoek van de Onderwijsinspectie een stevige, vakgerichte opleiding die voldoende ruimte biedt voor inhoudelijke specialisatie en zo het analytisch vermogen van de studenten ontwikkelt. ‘Belangrijk is dat je door een masterkeuze kunt aangeven waar je inhoudelijke interesse naar uitgaat’, legt Kim Teeselink van het werving- en selectiebureau Ebbinge & Company uit. ‘Bedrijven kijken naar het cijferniveau. Je hebt gekozen voor verdieping en men verwacht daar dan ook resultaat te zien.’ Een master na de hbo-bachelor, tweede master of een speciale tweejarige master zijn volgens haar alleen belangrijk als ze inhoudelijk wat toevoegen.
Het valt Bergsma ‘wel wat tegen wat je op de arbeidsmarkt aan zo’n mastertitel hebt’. Ze werkt sinds haar afstuderen noodgedwongen onder haar niveau en in een andere sector. ‘Ik hoop dat ik snel een baan vind waar ik me helemaal in kan vinden.’
Huiswerkcontrole
Bedrijven kijken niet alleen naar je opleiding, maar ook naar wat je naast je studie hebt gedaan. Een stage bijvoorbeeld, werkervaring, reizen naar het buitenland en nevenactiviteiten bij een vereniging. Dat stimuleert de sociale en organisatorische vaardigheden. ‘Voor bedrijven is deze ervaring minstens zo belangrijk als goed studeren’, constateert Teeselink. Helaas staan al die ‘extra’s’ door de huidige bama-structuur en het strengere regime om tijdig af te studeren onder druk.
De ontwikkeling van vaardigheden komt ook binnen de opleidingen in het gedrang, signaleren de werkgevers. Bedrijven zien met lede ogen aan dat universiteiten en hogescholen een steeds schoolser karakter krijgen met bijvoorbeeld aanwezigheidsplicht en ‘huiswerkcontrole’. Volgens de werkgevers heeft dit op den duur een averechts effect als het gaat om het stimuleren van competenties als zelfstandig werken. Het zijn juist dit soort vaardigheden waar werkgevers naar zoeken in nieuw personeel.
Met nevenactiviteiten zit het op de cv van Emiel van Dongen (26) wel goed. Toch koos ook hij ervoor om na zijn universitaire master Rechten nog een tweede master te volgen: journalistiek in Amsterdam. ‘Tijdens mijn studie rechten werd me geleidelijk duidelijk dat liever journalist wil worden dan jurist. Met deze master hoop ik een baan te vinden die beter bij mij past. Wie weet helpt het dat ik ook al een meestertitel heb.’ De kans dat het nieuwe Haagse beleid de doorstudeerders afschrikt is wel groot. Van Dongen twijfelt eraan of hij dezelfde keuze had gemaakt wanneer de tweede master hem erg veel meer had gekost. ‘Dan had ik die beker waarschijnlijk aan mij voorbij laten gaan.’
Nieuwe wet, hogere kosten
Heb jij al een bachelor en een master afgerond, en wil je doorstuderen? Dat kan wel, maar vanaf september dit jaar moet je dan heel wat dieper in de buidel tasten dan voorheen. De overheid betaalt voortaan nog maar één bachelor en één master per student. Voor die studie draag jij als student het wettelijke (normale) collegegeld bij. Voor een tweede studie zou de kostprijs betaald moeten worden. Dat kan oplopen tot negentien duizend euro collegegeld. De studentenvakbonden zijn hier tegen, maar hun verzet is gestrand. Wat ze wel hebben bereikt is een uitstel dat studenten die hun master nog niet hebben afgerond tegen het wettelijke collegegeld aan een tweede studie mogen beginnen.
