Studenten probeerden dinsdagmiddag in Den Haag de langstudeerboete weg te schreeuwen. Ze droegen spandoeken met teksten als “Oprutte met die studieboete” en “Reike auders foor idereen”.
Terwijl op de terrasjes rond het Plein koffie wordt gedronken, maken studenten in rode truien (SP) of met rode ballonnen (PvdA) zich aan het eind van de ochtend op voor het laatste protest tegen de langstudeerboete. Een aantal demonstranten zit met hun protestborden (‘investeer in onderwijs’) tegen het standbeeld van Willem van Oranje geleund en geniet van de lentezon. Politieagenten zijn dan al in groepjes aanwezig.
Rond half één is het Plein voor ongeveer een kwart gevuld, maar organisator Jeroen van der Starre van ‘Studenten in actie’ moet flink zijn best doen om zijn achterban op gang te krijgen. Zijn betoog – het kabinetsbeleid is onrechtvaardig en asociaal – wordt na een stilte voorzichtig beloond met boe-geroep en gefluit. Van der Starre moedigt de studenten aan om zich te laten horen: ‘Het kabinet heeft nog niet gewonnen, want het heeft geen argumenten. Wij moeten doorgaan tot de plannen van tafel gaan!’ Ondertussen fulmineert hij tegen de verlaagde vennootschapsbelasting en de topinkomens – daar zou het kabinet beter haar geld vandaan halen. Naast het podium staat een karretje met stapels protestborden van SP-jongerenorganisatie Rood.
Maar het protest is niet alleen een dagje uit voor politieke jongeren. De Nijmeegse rechtenstudente Irene houdt een spandoek vast met de tekst: ‘Wie denkt dat kennis duur is, weet niet wat domheid kost.’ Ze is zelf geen langstudeerder, in tegendeel, ze is vierdejaars en al aan haar master bezig. ‘Ik sta hier niet alleen voor mezelf, maar ook voor het onderwijs in het algemeen. Ik vind dat studeren toegankelijk moet blijven. Ik ben bovendien rechtenstudent, dus ik weet hoe debiel dit plan is, juridisch gezien.’
Ondertussen oogst SP-kamerlid Jasper van Dijk applaus. Hij belooft dat de langstudeerwet er niet gaat komen. Maar niet iedereen gelooft dat hij dat waar kan maken. Terwijl de studenten aan een optocht door de Haagse binnenstad beginnen, vertelt zevendejaars geneeskundestudent Lotte dat ze er een hard hoofd in heeft. Ze probeert boven het gefluit en geschreeuw van de anderen uit te komen.
Ze vreest dat studenten door de maatregelen geen tijd meer krijgen om te reflecteren, omdat ze te snel moeten studeren. Ze schreef om die reden al een brief over het belang van onderwijs aan premier Rutte. Maar daar kreeg ze tot haar verontwaardiging ‘een keurig standaardbriefje op terug’.
‘Ik ben geen luie student’, zegt ze. ‘Ik ben een jaar uit de running geweest vanwege gezondheidsproblemen, en heb verder altijd meer dan nominaal gestudeerd.’ Maar tijdens haar studie geneeskunde kreeg ze behoefte aan verdieping. Ze studeerde een jaar wereldgodsdiensten en besloot halverwege haar co-schappen aan twee reflectieve masters te beginnen, over zorg, ethiek en beleid. ‘Ik wil de kant op van palliatieve zorg en vindt het belangrijk om verder te kijken dan alleen de geneeskunde. Een mens is meer dan een bag of organs.’ Nu moet ze gaan kijken of ze haar afstuderen zal uitstellen zodat ze straks een langstudeerboete gaat betalen, of dat ze het instellingscollegegeld voor een tweede studie moet gaan betalen.
Ook vierdejaars MER- en filosofiestudent Jeroen Hekking wil er alles aan gedaan hebben om de langstudeerboete te bestrijden. Hij is nog geen langstudeerder, maar hoe lang hij dat nog weet vol te houden is de vraag. Hij maakte zijn middelbare school niet af en begon op zijn achttiende met een mbo-opleiding. Daarna begon hij aan de MER op de Haagse Hogeschool en na een toelatingstest ook aan een deeltijdstudie filosofie in Leiden. Hij wil volgend jaar aan een bachelor wiskunde beginnen. Hekking zegt dat hij aan den lijve heeft ondervonden dat je op jonge leeftijd soms de verkeerde keuze maakt en er pas gaandeweg achter komt wat je eigenlijk kunt. ‘Zijlstra’s beleid zorgt ervoor dat studenten dat straks niet zomaar weer recht kunnen breien.’
Verderop staat de Amerikaanse Cynthia Lange. Ze studeerde kunstgeschiedenis in de VS en volgt nu de opleiding tot leraar Engels aan de Universiteit Leiden. Ze is geen langstudeerder (wel honours-student), maar wil de Nederlandse politici waarschuwen voor het Amerikaanse systeem waar studenten zich in de schulden steken nog voor ze aan het werk zijn. ‘Ik heb gezien hoeveel stress dat bij studenten oplevert. Het is prima om te zeggen dat je efficiënt moet studeren, maar dreigen met boetes of zeggen dat ze wel een schuld kunnen opbouwen is verkeerd. Het Nederlandse onderwijs is hartstikke goed, maar dat kun je alleen zo houden als je studenten niet dwingt allerlei bijbaantjes te nemen.’
Veel van de aanwezige studenten begrijpen best dat ze niet eeuwig kunnen lanterfanten, maar vooral de harde regels voor huidige studenten – die al vertraging hebben opgelopen – vinden ze oneerlijk. Ze hopen dat de wet in de Eerste Kamer sneuvelt, maar anders zit er niets anders op dan hard te studeren en een langstudeerboete te betalen, verzuchten ze.
Nadat ook VVD en CDA een poging hebben gedaan om hun standpunt toe te lichten – ze konden zich amper verstaanbaar maken omdat de studenten er ‘blablabla’ doorheen gilden – roept komiek Sjaak Bral iedereen op donderdag naar het Tweede Kamerdebat over de langstudeerboete te komen. Daar sluiten de organisatoren zich graag bij aan. ‘We zullen met veel meer moeten zijn om deze plannen tegen te houden’, spreekt Van der Starre onverminderd strijdbaar tot de menigte, die inmiddels is aangegroeid tot zo’n vierhonderd studenten.
En dan is het voorbij. De studenten waaieren uiteen. Een paar rapen hun protestborden op, sommigen lopen naar de trein, anderen pakken nog een terrasje.
