Vrijdag 13 september presenteerde premier Schoof het regeerakkoord, met ingrijpende gevolgen voor het hoger onderwijs. Dit betekent het voor studenten en docenten van Hogeschool Utrecht.
Trajectum schreef al eerder dat het hoofdlijnenakkoord, dat voor de zomer verscheen, lijnrecht tegenover de HU-ambities staat. In het uitgebreidere regeerakkoord is er nauwelijks iets veranderd.
Langstudeerboete blijft op tafel
De langstudeermaatregel – een boete van 3000 euro bovenop het collegegeld per vertraagd studiejaar – blijft van kracht. Verschillende hogescholen hadden zich verenigd om in verzet te komen tegen deze maatregel, maar zonder succes. Hij zal ingaan in september 2026.
Het kabinet zegt ‘deelname aan het hbo te willen stimuleren’, maar volgens Vereniging Hogescholen kan dat niet samen gaan met de langstudeerboete. Die stelt dat de boete jonge mensen ontmoedigt. Juist in het hbo gebeurt dat sneller, vreest de vereniging, ‘omdat daar meer studenten zijn die als eerste uit hun familie een studie in het hoger onderwijs volgen, of uit gezinnen komen met een kleinere portemonnee.’ Hogescholen kampen bovendien al met dalende studentenaantallen en vrezen dat de maatregel nog meer studenten zal afschrikken.
Het jaarlijks onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), dat het Nederlandse hoger onderwijs vergelijkt met andere landen, kwam een paar dagen voor het reggeerakkoord uit. Daarin staat dat 53 procent van de Nederlandse volwassenen, vooral studenten met een migratieachtergrond, moeite hebben om de kosten van onderwijs te betalen.
Bsa blijft
Voor studenten blijft het bindend studieadvies (bsa) onveranderd. Dat is opvallend, aangezien de vorige minister van onderwijs eerder een voorstel deed om het bsa te versoepelen.
Dijkgraaf stelde voor de norm te halveren naar dertig studiepunten, waarbij studenten wel in het tweede jaar alle punten van het eerste jaar moesten behalen. Dit plan had als doel de prestatiedruk voor studenten te verminderen. De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) was enthousiast over het voorstel. Universiteiten waren echter minder positief: zij vrezen dat studenten met onvoldoende kennis doorstromen en later alsnog uitvallen. De Vereniging Hogescholen reageerde neutraler en benadrukte dat instellingen ‘binnen de ruimte die de minister biedt’ zelf keuzes mogen maken.
Het plan voor de versoepeling is nu van tafel. Aan Hogeschool Utrecht mogen instituten sinds 2018 zelf beslissen of ze een ‘bindend’ of ‘dringend’ studieadvies hanteren. In het nieuwe regeerakkoord staat: ‘Het bsa wordt niet versoepeld en selectie aan de poort blijft onverminderd mogelijk.’
Geld voor pechgeneratie
Vanaf 2027 komt 1,4 miljard euro beschikbaar als extra tegemoetkoming voor de zogenoemde pechgeneratie die onder het leenstelsel studeerde. Dit bedrag komt bovenop de eenmalige tegemoetkoming die eerder werd aangekondigd. Daarnaast wil het kabinet de sociale veiligheid voor studenten verbeteren: ‘Je moet jezelf veilig kunnen zijn, ongeacht waar je vandaan komt, van wie je houdt en of je je man, vrouw of geen van beiden voelt.’
Hogescholen krijgen een ‘zorgplicht’, in het regeerakkoord wordt niet uitgelegd hoe dat er concreet uitziet. Over docenten staat er dat ze ‘politiek neutraal’ behoren te zijn.
Tegen internationale studenten
Het kabinet heeft verregaande plannen om de instroom van internationale studenten te beperken en de ‘verengelsing’ van het onderwijs tegen te gaan. Behalve voor enkele studies die opleiden tot ’tekortberoepen’, zoals Werktuigbouwkunde of Verpleegkunde, moet Nederlands de voertaal worden.
Via de Wet Internationalisering in Balans, waar voormalig minister Dijkgraaf al mee bezig was, wil het kabinet de Nederlandse wetenschapstaal versterken en buitenlandse studenten weren.
Volgens het kabinet zorgt de grote toestroom van internationale studenten voor ‘onaanvaardbare druk op studentenhuisvesting’. Het beperken van internationale studenten moet een besparing van 293 miljoen euro opleveren. Hoewel er in het regeerakkoord zowel over universiteiten als hogescholen wordt gesproken, speelt internationalisering voor veel hogescholen een beperkte rol. 92 procent van de studenten komt uit Nederland, en dit percentage is al jaren stabiel. Bovendien wordt 92 procent van de hbo-opleidingen in het Nederlands gegeven.
Op Prinsjesdag meer duidelijk
De financiële details van de plannen worden duidelijk op Prinsjesdag. Dan wordt wellicht ook bekend of het geld voor de pechgeneratie gebruikt wordt om de rente op studieschulden te verlagen. In het eerdere hoofdlijnenakkoord werd aangekondigd dat 1 miljard euro op het hoger onderwijs bezuinigd zal worden. Concreet wordt er bezuinigd op stimuleringsbeurzen, internationale studenten en vanaf 2030 ook op de financiering van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
De aangekondigde bezuinigingen leidden al tot demonstraties van studenten en medewerkers. Actiegroep WOinActie, bestaande uit universitaire docenten en studenten, dreigde eerder met de ‘meest disruptieve staking aller tijden’ als het kabinet de bezuinigingen niet intrekt. Of hogeschoolpersoneel en -studenten zich hierbij zullen aansluiten, is nog onduidelijk. Na Prinsjesdag overlegt de groep met de vakbonden over de invulling van de aangekondigde staking.
