Ze zijn niet meer weg te denken, als kloppende harten in de HU: de science cafés. Verschillend van karakter maar één ding hebben ze sowieso gemeen; ze draaien op vrijwilligers. Hoe gaat dat, in de deze tijd waarin kroegbazen van gekkigheid niet meer weten waar ze hun personeel vandaan moeten halen?
Verslaggever Koen den Helder ging op kroegentocht.
Het is een gek gevoel, een kroegentocht op een woensdagmiddag – net iets na de lunch – en toch begin ik eraan. De science cafés zijn namelijk al sinds tien of elf uur open. Met als motor de vrijwilligers die klaar staan om je te voorzien van een kopje koffie, een tosti of gewoon een goed gesprek. Al had ik voor een biertje moeten wachten tot de klok vier slaat.
De HideOut, aan Heidelberglaan 15
Als ik aankom bij de eerste kroeg, staat Daphne Kooy (20) net het bord voor de HideOut een make-over te geven. Maar dat kan wel even wachten voor een kopje koffie. Aan de bar zitten verschillende studenten met een laptop te werken en te kletsen met de vrijwilliger achter de bar. De sfeer is gemoedelijk en open; het kost me geen moeite om een beetje aanspraak te krijgen.
Daphne en ik nestelen ons in een rustiger hoekje, waarbij de boodschap van de student Journalistiek simpel is: ‘Wij hebben nooit genoeg vrijwilligers. We hebben een groepsapp met ongeveer 50 man, maar in de praktijk vullen slechts 24 van hen het rooster.’
De HideOut heeft zijn vrijwilligers echt nodig, want ‘als die er niet zijn, gaan we dicht.’ De bestuursleden willen voorkomen dat zij zelf alle overige uren opvullen. Maar daardoor staat de HideOut volgens Daphne wel bekend ‘als het café dat wat vaker dicht is.’ In 2023 ging de HideOut zelfs tijdelijk op slot door gebrek aan bestuurders en vrijwilligers. Die sluiting zorgde weer voor overlast en drukte bij het naastgelegen café Het7de.
Het Proeflokaal, aan Padualaan 99
De volgende kroeg is een kleine zeven minuten lopen. Onder de bibliotheek zit Het Proeflokaal. Een gezellig café met duidelijk een andere sfeer dan mijn vorige stop. Ook hier wordt veel aan de bar gehangen, maar zijn er minder laptops te zien. Die staan namelijk op de tafeltjes. Aan de bar wordt vrolijk gepraat en veel gelachen.
Hier is het aantal vrijwilligers een stuk lager, zo vertelt bestuurder Tessel Drost (22). ‘We hebben zo’n vijftien studenten die al veel staan en dat zijn er eigenlijk niet genoeg om de week mee door te komen.’ Dan telt de student Life Sciences de bestuurders van de verenigingen niet mee: ‘Drie avonden in de week staan de aangesloten verenigingen achter de bar. Dat verlicht de druk op de overige vrijwilligers natuurlijk flink, want die dagen hoeven ze alleen iemand te vinden voor overdag.’
In tegenstelling tot de HideOut staan de bestuurders hier vaker zelf achter de bar. Er moet namelijk – volgens de statuten – altijd iemand van het bestuur aanwezig zijn, dus is het makkelijker om even een uurtje over te nemen. Ze worden dan wel weer geholpen door spontaan binnenlopende vrijwilligers die prima een uurtje of wat voor hun rekening willen nemen.
Het7de, aan Heidelberglaan 7
Mijn kroegentocht eindigt in het midden, bij Het7de. Veel mensen zitten aan tafeltjes, en het is een komen en gaan van mensen die even komen buurten en voor mijn gevoel aansluiten bij willekeurige tafeltjes. Het ons-kent-ons gevoel lijkt hier groot te zijn, want als ik aan een tafel ga zitten en mijn notitieboekje erbij pak, kijken veel ogen nieuwsgierig naar mij op. Ik krijg het gevoel dat iedereen me graag te woord zou staan.
Maar dat is voorbehouden aan voorzitter en Social Work student Kirsten de Groot (20). Zittend aan de bar vertelt ze dat, waar de HideOut en Het Proeflokaal altijd op zoek zijn naar meer mensen, Het7de gebakken zit. Ze hebben meer dan genoeg vrijwilligers: ‘We hebben een groepsapp met 96 leden, en daarvan staat zeker de helft een paar keer per jaar!’
Maar ook hier hebben ze een harde kern van tien tot vijftien vrijwilligers die zeer regelmatig staan en hebben ze de aangesloten verenigingen die een avond voor hun rekening nemen. Als bestuur draaien ze samen ook een avond.
Ze kiezen er hier ook wel duidelijk voor om als bestuur de gaten in het rooster op te vullen. Volgens Kirsten vinden ze het namelijk belangrijk om open te zijn. Maar ze begrijpt de stelling van de HideOut wel: ‘het is moeilijk om je eigen grenzen aan te geven, als je weer moet inspringen.’
Gemeenschapsvorming
Verschillend zijn de drie kroegen zeker, maar ze kennen ook hun gelijkenissen. Zo mogen hun barvrijwilligers altijd een consumptie tijdens het werk. Er ze worden getrakteerd op uitjes en borrels, als bedankje voor hun inspanningen. Daarbij wijzen de cafés elke periode hun eigen vrijwilliger aan die het meeste heeft gestaan of het beste heeft gewerkt. Die krijgt dan een uitje, een trui of zelfs kaartjes voor een wedstrijd van FC Utrecht.
En toch, als ik de drie dames vraag naar het belangrijkste voordeel van het werken achter de bar, is het wel de hoeveelheid mensen die ze er leren kennen. ‘Als ik hier nu binnenloop, ken ik altijd wel iemand,’ illustreert Kirsten. Daphne beaamt dat. ‘Toen ik hier voor het eerst kwam, kende ik alleen mijn klas en nu ken ik HU-breed veel mensen.’ En dat zijn niet per se alleen studenten. ‘Laatst kwamen bijvoorbeeld de huismeesters een avond achter de bar staan, om geld op te halen voor het goede doel,’ vertelt Tessel.
Al wil ze ook nog wel een andere reden toevoegen: ‘Je geeft iets terug aan de plek waar je veel gebruik van maakt.’ En dat voelt blijkbaar goed. ‘Iemand zei laatst dat de HideOut zijn favoriete plek op school was. Het is fijn om daaraan bij te dragen’, vult Daphne aan.
Werving van vrijwilligers
Hoe laat je al deze voordelen dan aan andere studenten zien? Dat is niet zo moeilijk, vindt Daphne. ‘Ik roep gewoon “Kom eens een keertje staan”! En dan merken ze al snel genoeg hoe leuk het is.’
Mond-op-mond reclame dus. En dat is de tactiek die elk café gebruikt. ‘Kom gewoon proberen, het is altijd een feestje achter de bar’ is bijvoorbeeld de tekst van Tessel. Maar ook onderling trekken studenten elkaar mee. ‘Als er eentje uit een vriendengroep of klas komt vrijwilligen trekken ze vaak nog wat klasgenoten mee’, vult Kirsten aan.
Hoewel de krapte op de arbeidsmarkt anders doet vermoeden, is de nood bij de campuscafés dus niet enorm. Sterker nog, HideOut-bestuurder Daphne ziet zelfs een verrassend positieve trend: ‘We hebben meer vrijwilligers dan vorig jaar en ook voldoende aanmeldingen voor een nieuw bestuur.’ Ook bij de andere cafés is dat laatste niet moeilijk. Het7de heeft zelfs haar volgende bestuur al publiek gemaakt en Het Proeflokaal is druk bezig met de sollicitaties.
Alcohol
Om vrijwilliger te worden bij een Science Café moet je een IVA-certificaat – Instructie Verantwoord Alcoholschenken – halen. Dit leert een barvrijwilliger verantwoord om te gaan met alcohol ten opzichte van gasten. Door de vrijwilligers wordt ook beter op alcoholgebruik gelet, nadat de HU alcoholgebruik door vrijwilligers bijna wilde verbieden in 2023. Op leeftijd wordt ook streng gecontroleerd, nadat er uit een eerdere evaluatie uit 2021 bleek dat het een 17-jarige weleens lukte om aan een biertje te komen. Zo moet iedereen, bekend of niet, diens ID laten zien aan de bar. Dat onderzoek kwam overigens op de nodige kritiek te staan. Studentleden van de HSR noemden het ‘slordig’ en het beeld ‘onnodig negatief’. Toenmalig voorzitter van het CvB, Jan Bogerd, liet daarop weten ‘trots’ te zijn op de studenten die zich voor de Science Cafés inzetten.
