Twintigers van nu! Generatie Y worden ze genoemd. Kinderen van de jaren negentig, toen the sky the limit was. Maar in een wereld waarin een overvloed aan informatie op je af komt, wordt keuzes maken complex. En wanneer je daar niet uit komt, ligt keuzestress op de loer. Wie dit herkent, een geruststellende gedachte: you’re not alone.
Als je na pak ’m beet 1980 bent geboren, behoor je tot generatie Y. Je bent je hele leven door paps en mams vertroeteld en je wordt (volgens de boekjes) vooral gemotiveerd door zelfontplooiing. Je bent vaak de zoon of dochter van de kinderen uit de protestgeneratie, die hun vrijheid bevochten hebben en hun kinderen een volledig verzorgde reis door het leven geven met veel keuzemogelijkheden. Je zou dus zeggen, niets staat deze twintigers in de weg naar een leven vol succes, geld en roem! …Uh, jawel dus, want wat blijkt: veel twintigers vinden al die vrijheid door het wegvallen van tradities en voorgeschreven leefregels van weleer en een scala aan keuzemogelijkheden lastig. Ze putten zich uit om zich te profileren en hebben vaker last van faalangst en keuzestress. Studenten bijvoorbeeld. Hun vrijheid brokkelt steeds meer af, nu arbeidskansen afnemen en langstudeerboetes dreigen.
De keuze voor de juiste studie wordt daarbij heel belangrijk. Maar afgelopen jaren zagen hogescholen en universiteiten het aantal studenten met psychische problemen al toenemen.
Zo bleek een aantal jaar geleden uit een onderzoek onder 3000 Amsterdamse studenten door Bureau Studentenartsen van de Universiteit van Amsterdam dat 20 procent van deze studenten niet lekker in hun vel zat. 53 Procent had last van gezondheidsklachten, 20 procent ervoer zijn gezondheid als ‘gaat wel’, ‘matig’ of zelfs ‘slecht’. Eveneens 20 procent gaf aan extreem moe te zijn. Termen als ‘eenzaamheid’ en ‘sombere gedachten’ werden vaak genoemd. Het aantal studenten met gezondheidsklachten bleek aanzienlijk hoger dan bij niet-studerende leeftijdgenoten. En wat vooral werd gesignaleerd: studenten zochten vaak geen professionele hulp en werden door de buitenwacht (ouders, hulpverleners) niet als kwetsbare groep gezien, want ‘je studententijd is toch de mooiste tijd van je leven’? De ‘studentenparadox’ wordt het genoemd: wel veel problemen, geen vraag om hulp.
Studentenpsycholoog van de Hogeschool Utrecht Herman Wilms ziet dat keuzestress en faalangst onder de huidige generatie studenten toeneemt. ‘Faalangst komen we vaak tegen. Studenten die vinden dat ze hun studie in vier jaar moeten afmaken. Of niet willen afhaken omdat ze niet nog een studie willen doen, want dan loop je achter. Het plaatje is uitgestippeld, na de studie komt natuurlijk dé baan.’
Bij het Centrum Studiekeuze zien medewerkers dat de druk op studenten de laatste jaren groter is geworden. Het centrum bestaat sinds 2007 en heeft als taak om studenten van hogeschool en universiteit te begeleiden. Volgens coördinator Marja Zuiderwijk hoort zoeken en twijfelen bij de deze levensfase, maar vervolgt ze: ‘In 2009 bijvoorbeeld was keuzestress in twaalf procent van de gevallen onderdeel van het gesprek. De laatste tijd krijgen we veel vragen vanwege de langstudeermaatregel.’ Er komen studenten bij haar die al een tweede studie doen waarvan ze denken dat die het ook niet is en nog maar twee jaar over hebben. En dan hangt die boete hun boven het hoofd, dat is een financiële druk. ‘Daarnaast is er druk van ouders en vanuit de maatschappij. Hoge verwachtingen en ambities, terwijl je als jongvolwassene eigenlijk nog aan het ontdekken bent.’ De
maatschappelijke druk heeft meer te maken met het idee van succesvol zijn en dat een keuze ‘voor de rest van je leven is’. ‘Dat hoor ik studenten vaak zeggen, en scholieren trouwens ook.’
‘Er zijn nog maar weinig gebaande paden’, zegt studentenpyscholoog Herman Wilms. ‘Iedereen moet het leven zelf uitvinden. Prachtig maar ook moeilijk. Tegelijkertijd lijken er onbegrensde mogelijkheden te zijn. Grijp je kans! Je kunt alles bereiken! Je leeft maar één keer! Ga naar Thailand, begin een bedrijf, of zoiets. En er is nog iets aan de hand: een deel van de studenten heeft de drang om het zo goed mogelijk te doen, meer dan vroeger.’
Keuzestress, hoe kom je ervan af? We leven in een tijd met alle informatie binnen touchscreenbereik en 33 mogelijkheden om bijvoorbeeld een managementstudie te doen. Marja Zuiderwijk van Centrum Studiekeuze: ‘Als je keuzestress hebt, moffel het nare gevoel niet weg, maar onderzoek je onzekerheid, praat erover. Studenten zijn soms opgelucht als wij ze vertellen dat te doen, alsof ze er bijna toestemming voor moeten krijgen. En gek genoeg: door te ontspannen, komt er creativiteit vrij en dat brengt je eerder naar een oplossing.’
Studentenpsycholoog Herman Wilms zegt vaak tegen studenten die bij hem komen: ‘Reizen is mooier dan aankomen. Je zit in een trein en in plaats van uit het raam te kijken, ben je alleen maar bezig met je aan- komstpunt. En ben je daar, grote kans dat je alweer een nieuwe bestemming hebt. Soms is het beter om vijf jaar over je studie te doen. En gek genoeg, door jezelf toe te staan dat het in vijf jaar kan, doe je er misschien juist wel vier jaar over.’
HU-studenten/twintigers Tiemen, Renée, Svea, Purnima, Femke, Tijs en Timo deden bij Studium Generale de cursus Create your World. Ze keken samen naar de film Alles wat we wilden en spraken daarna over keuzestress, zelfkritiek, de schijn ophouden en over hoe je dicht bij jezelf blijft.
Keuzestresss
STELLING 1: Alles kan! Alles staat open!
Tiemen: Er zijn talloze studies met allemaal fancy Engelse namen. Renée: Buitenlandstages, werken in het buitenland, dat is er allemaal nog bijgekomen. Je hebt wel tienduizend mogelijkheden!
Timo: Je moet goed gokken als je niet weet wat je wilt.
Tiemen: Maar eigenlijk moet je op je vijftiende al weten: ik ga die kant op. Je moet je studie in vier jaar afronden. Doe je er langer dan vijf jaar over, dan betaal je sinds kort ook nog boete.
Tijs: Wat zo verwarrend is: mijn ouders zeggen: “doe verstandig, studeer in vier jaar af.” Ze vinden mijn keuze voor communicatiemanagement meer vastigheid bieden dan de kunstacademie, waarvoor ik me ook aan- gemeld had. Tegelijkertijd zegt onze eigen generatie: “Alles kan! Alles staat open!”
Tiemen: Ik voel de druk wel. Als ik vier tentamens moet voorbereiden, doe ik soms helemaal niks, dan raak ik verlamd.
Renée: Ik hoor het alleen maar om me heen, van die vage stressklachten. De een heeft hoofdpijn, de volgende chronische darm- klachten, die heeft weer paniekaanvallen. Ik vind het tekenend. Het heeft te maken met de lat voor jezelf hoog leggen. Steeds denken dat het niet goed genoeg is.
Femke: Absurd, op zo’n jonge leeftijd.
Zelfkritiek
STELLING 2: Constant denken: ik kan niks
Femke: Ik herken het wel, continu kritiek op jezelf. Als het te veel wordt, stel ik mezelf de vraag: van wie moet ik dit eigenlijk allemaal?
Renée: Ik had het vorig jaar. Mijn stage liep niet goed, ik vond er niks aan maar ben toch gebleven, want “dit moet ik toch ook kunnen.” Dat gevoel werkt door in alles. Constant denken: ik kan niks, stop maar gewoon met je opleiding.
Purnima: Mijn stage was ook niet helemaal mijn ding. Ik deed vanuit Nederland de acquisitie voor Indiase bedrijven en dacht: dit wil ik niet de rest van mijn leven. Daar ben ik die zes maanden achter gekomen.
Tiemen: Voordat ik met economie begon deed ik informatica. Leek me interessant, maar dag in dag uit met die computer bezig zijn paste niet bij me. Pas als je iets langer doet, merk je of het iets voor jou is.
Femke: Ik zie veel druk en prestatiegerichtheid om me heen.
Timo: Je moet met je kop boven het maai-veld uitkomen.
Tijs: Toen ik aan deze studie begon, ben ik overgehaald actief te worden in de studievereniging, want ‘het staat goed op je cv’. Voor ik het wist deed ik in het tweede jaar een bestuursjaar.
Femke: Alles lijkt nut te moeten hebben, voor je studie of je toekomst. Tijs: Terwijl het nu ook de tijd zou moeten zijn om te gaan reizen en zo.
Schone schijn
STELLING 3: Al die happy faces op Facebook, en ik voel me zielig
Renée: Als ik op Facebook kijk naar anderen denk ik soms: wat heb ik een saai leven, ik doe nooit wat leuks. Onzin natuurlijk, want op mijn Facebook staat ook niet dat ik onderuitgezakt op de bank lig.
Femke: Iedereen doet aan social media, maar soms wil ik mijn account het liefst wissen. Al die happy faces, en ik voel me zielig.
Tiemen: Jij maakt toch ook een selectie en zet een positief beeld neer. Femke: Dat is waar, maar ik heb ook nog het echte beeld van mezelf.
Tiemen: Ik weet heus wel dat mensen alleen maar partyfoto’s uploaden, maar voel me daar niet slecht om. Het is niet hoe iemand echt is.
Renée: Het zou wat zijn als iedereen z’n problemen online zet.
Svea: Ik vind het bizar dat mensen laten weten: ik ga nu een boterham eten, ik ben nu op het tofste feest. Waarom moet alles gemeld worden?
Renée: Er zijn maar vier of vijf mensen aan wie ik echt krabbels en berichten stuur.
Timo: Je hebt uiteindelijk maar een select groepje vrienden van wie je echt weet hoe het met ze gaat.
Dicht bij jezelf blijven
STELLING 4: Je kunt niet duizend dagen achter elkaar gelukkig zijn
Timo: Keuzestress is een luxeprobleem. Wij zijn uiteindelijk gewoon geluksvogels.
Purnima: Je houding bepaalt veel van wat je naar je toe trekt.
Tiemen: Ik moet denken aan de piramide van Maslow. De problemen die wij bespreken, zitten in de top: zelfontplooiing. Daar kom je alleen als je genoeg te eten en drinken hebt. In de mens zit ook de wens om te veranderen. Een mooie uitspraak vind ik: je kunt niet duizend dagen achter elkaar gelukkig zijn.
Femke: Dicht bij jezelf blijven is heel belangrijk.
Renée: Ik hoop dat wanneer ik 35 ben, ik stabieler ben.
Femke: Ach, tegen die tijd heb je wel een midlifecrisis.
In dit filmpje vertellen deze studenten hoe hun leven er over vijf jaar uit ziet.
In 4 stappen WYS!
Met dank aan Geertje Couwenbergh, schrijfster van 10WYS, de wysheidsrevolutie
1. Besef dat je geen idee hebt en dat niets wat je doet eigenlijk uitmaakt.
2. Haal opgelucht adem. Kijk naar de lucht, of om je heen.
3. Besef dat het eerstvolgende dat je doet de allerbelangrijkste daad in hele universum zal zijn.
4. Begin weer bij stap 1.
Alles wat we wilden
Regisseuze Sarah Matilda Domogala maakte de documentaire Alles wat we wilden, waarin vier jonge, ambitieuze twintigers ogenschijnlijk een gelukkig en succesvol leven leiden, maar grandioos ten onder gaan aan hun eigen eisen en hier psychische klachten door krijgen. De film is te bekijken via hollanddoc.nl
Waarheen, waarvoor
Voor iedereen met keuzestress: er is hulp! Je kunt op de hogeschool op verschillende plekken terecht.
• Centrum Studiekeuze: advies en ondersteuning als je twijfelt over je opleiding, als je bent vastgelopen of als je wilt doorstuderen. Via www.centrumstudiekeuze.nl kun je een afspraak maken.
• Decanen: voor informatie, advies en hulp bij je studie, bij persoonlijke omstandigheden en financiële en materiele vragen. Je vindt de decanen van jouw faculteit via Sharepoint.
• Studentenpsychologen: bij persoonlijke problemen waar je zelf niet uit komt, kun je via een decaan doorverwezen worden naar een van de studentenpsychologen van de hogeschool. Bureau Studentenpsychologen biedt naast persoonlijke gesprekken ook cursussen aan, om bijvoorbeeld om te leren gaan met faalangst.
• Studium Generale: cursus Create your World waarin je in twaalf bijeenkomsten vanuit je eigen ik en je eigen passie een product of idee bedenkt. Kijk op www.studiumgenerale.hu.nl
Voel jij je ook zo Y, kijk dan in ons dossier Y! Iedere week nieuwe onderwerpen, nieuwtjes, weetjes en discussie.
