Jarenlang investeerde Hogeschool Utrecht in het elektronisch leerplatform HUbl. Een schitterend paradepaardje leek het, een voorbeeld van onderwijsinnovatie. Maar na miljoeneninvesteringen zette de hogeschool HUbl in 2018 aan de kant en ging verder met Canvas. Ondertussen richtten enkele oud-medewerkers eigen bedrijven op om het leerplatform buiten de HU in de markt te zetten.
De inhoud van dit artikel in vogelvlucht
- Een oud-directeur van Instituut Archimedes neemt ontslag nadat het college van bestuur aankondigt hem te willen ontslaan
- De directeur van de Faculteit Educatie sluit een deal met een Deens bedrijf voor de ontwikkeling van het elektronisch platform HUbl
- Enkele (oud)medewerkers van de HU richten bedrijven op om een variant van HUbl (Eurekos) in de markt te zetten
- HUbl is zo succesvol dat het college van bestuur het platform binnen de hele HU wil inzetten
- De ontwikkeling van HUbl tussen 2012 en 2018 kost de hogeschool in enkele jaren minimaal vijf miljoen euro
- De voormalige instituutsdirecteur van Archimedes lanceert verschillende projecten waarbij het platform Eurekos wordt gebruikt
- Een Europese aanbesteding voor het elektronische leeromgeving leidt tot de overstap van HUbl naar Canvas
- De voormalige directeur van Archimedes houdt aanvankelijk vast aan HUbl maar de nieuwe directeur stopt met HUbl en andere projecten
- Emeritus lector Frans de Vijlder concludeert als hij het artikel heeft gelezen: ‘Het stinkt aan alle kanten.’
Het onderzoek van Trajectum begint na de rechtszaken van een oud-directeur* van het Instituut Archimedes, in de afgelopen twee jaar tegen Hogeschool Utrecht.
Die volgen op twee meldingen in februari 2020 van ‘mogelijke belangenverstrengeling en/of integriteitsschendingen’ aan het adres van de oud-directeur. Hij wordt dan geschorst. Er volgt een onderzoek van Bureau Berenschot. De uitkomsten zijn volgens het college van bestuur zo ernstig dat ze hem willen ontslaan. In plaats daarvan neemt hij in augustus 2020 zelf ‘op staande voet’ ontslag.
De oud-directeur spant daarop zelf een rechtszaak aan tegen de HU. Tijdens de mondelinge zitting van het hoger beroep in november 2021 worden enkele tipjes van de sluier opgelicht over de ‘mogelijke belangenverstrengeling en/of integriteitsschendingen’.
Samen met enkele andere medewerkers van de toenmalige Faculteit Educatie heeft de oud-directeur in 2015 de bv Creblz opgericht om het elektronisch leerplatform in de markt zetten. Hij wilde naast zijn functie op de HU een rol in het bedrijf vervullen. Maar zijn toenmalige leidinggevende faculteitsdirecteur Dick de Wolff en huidig collegevoorzitter Jan Bogerd staan dit niet toe. Daarna neemt hij aandelen via de bv van zijn vrouw.
Daarnaast blijkt tijdens die zitting dat het bedrijf van zijn zoon (en een compagnon) werkzaamheden verrichtte voor een project van de Faculteit Educatie, waarvan Instituut Archimedes deel uitmaakt.
De verantwoordelijkheid voor het project ligt bij de toenmalige faculteitsdirecteur Dick de Wolff, meent de oud-directeur (en dus niet bij hem). Maar De Wolff laat in een reactie aan Trajectum weten dat het ging om een project waarbij uitsluitend opleidingen van Instituut Archimedes betrokken waren. En dus is het volgens hem wel een zaak van de oud-directeur. ‘Ik wist niet wie met naam en toenaam waren ingehuurd en dus ook niet van de zoon van hem. Er werkten meer dan 500 mensen binnen de faculteit’, zegt De Wolff.
Had de directeur het recht om zijn zoon op deze manier in te schakelen? Frans de Vijlder vindt van niet. Hij is emeritus lector Goed Bestuur en Innovatiedynamiek in Maatschappelijke Organisaties van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. ‘Hij was hiermee niet transparant en daarmee schond hij gangbare regels en codes op het gebied van integriteit in de publieke sector. Los van de codes kun je zeggen dat uit het oogpunt van integriteit en goed bestuur dit fout gedrag is.’
Volgens de advocaat van de voormalige directeur zijn de uitspraken van De Vijlder ‘onjuist’ en ‘gebaseerd op een onjuist beeld’. De Wolff heeft nota bene zelf verzocht om het bedrijf van de zoon in te zetten, laat de advocaat per mail weten. De Wolff zegt op zijn beurt zich dit niet te herinneren. ‘Als het wel zo is dan moeten ze het maar bewijzen.’
BLENDED LEARNING EN HUBL: HET BEGIN
Waar komt dat ‘elektronisch leerplatform’ eigenlijk vandaan?
Het gaat hier over HUbl, een afkorting van ‘Hogeschool Utrecht blended learning’. Dat laatste staat voor een mix (een blend) van meerdere onderwijsvormen, zoals klassikaal onderwijs en e-learning. Bij de HU is dit aangevuld met ‘leren op de werkplek’ en ‘leren in leerteams’.
Uitleg over blended learning vinden we onder andere terug in een video uit juli 2014. Daarin legt de oud-directeur in 6.45 minuten uit waarom hij zo enthousiast is hierover, dit ‘nieuw concept voor het onderwijs van de toekomst’.
Met video en sociale media is deze nieuwe onderwijsvorm voor studenten en docenten veel leuker en interessanter. Niet alleen in het klaslokaal, maar ook op afstand, in eigen land en internationaal, zo vertelt hij.
Blended learning kan de redding betekenen voor het hoger onderwijs, zegt hij daarbij. Het voortbestaan van het bestaande onderwijs is onzeker omdat particuliere partijen zich hierop storten, waarschuwt hij. Blended learning kan de marktpositie van hogescholen en universiteiten ‘behouden en misschien wel verbeteren’.
We gaan nog verder terug in de tijd. De HU ziet in 2011 een oplossing in blended learning na problemen bij de opleiding voor docenten Omgangskunde. Afgestudeerden van deze opleiding hebben namelijk door een wetswijziging de bevoegdheid verloren om in andere vakken les te geven. Als compromis gaat de hogeschool bijscholing verzorgen waarna zij alsnog die andere vakken mogen blijven geven. Een vorm van blended learning zou een uitkomst zijn voor deze bijscholing aan docenten die over het hele land (en daarbuiten) zijn uitgewaaierd.
Het dossier van Omgangskunde komt toevallig op het bordje van de voormalige directeur. Hij treedt eind 2011 aan bij het managementteam van de Faculteit Educatie. Daarvoor werkte hij enkele jaren als directeur van het Institute for Business Administration van de HU. Vanwege een ruzie met het directieteam is hij uit zijn functie ontheven. De aanleiding van deze botsing is niet bekend gemaakt. Bij de Faculteit Educatie kan hij weer aan de slag. Een jaar later wordt hij eerst tijdelijk en later formeel benoemd tot directeur van het Instituut Archimedes.
Eind 2011 bezoekt de adviseur Onderwijsinnovatie van de faculteit een conferentie over onderwijs en ict in Berlijn. Met het idee van blended learning in het hoofd stuit hij daar op een online cursus van het Deense bedrijf Mentorix. ‘Dat was precies wat wij voor ogen hadden’, schrijft deze (inmiddels gepensioneerde) adviseur in november 2014 op de website van ict-onderwijsorganisatie Surf.
Mentorix en de faculteit werken gezamenlijk aan een prototype voor de bijscholingscursus Omgangskunde. Aanvankelijk betaalt de HU een bescheiden bedrag hiervoor, maar al snel gaat het in de papieren lopen (waarover later meer).
‘De HU mag in ruil voor de didactische input van de hogeschool het platform gratis gebruiken’
Ondertussen komen nog twee aanvragen voor blended scholing bij de Faculteit Educatie binnen. Het gaat om masters voor docenten van middelbare scholen in Limburg en om bijscholing aan onbevoegde docenten in Caraïbisch Nederland. Het programma Maestro Kompas voor de Caribische eilanden loopt van 2012 tot medio 2017. In september 2013 gaan de eerste blended cursussen voor Limburgse docenten van start. Beide projecten blijken een belangrijke katalysator voor het elektronisch platform.
Eind 2012 geven onder meer faculteitsdirecteur Dick de Wolff en de adviseur Onderwijsinnovatie een presentatie over de blended cursus van Omgangskunde aan Jan Bogerd, toen lid van het college van bestuur en nu collegevoorzitter. De Wolff sluit een deal met Mentorix. ‘De HU mag in ruil voor de didactische input van de hogeschool het platform gratis gebruiken, dus zonder licentiekosten te betalen’, vertelt De Wolff.
DE ZAKELIJKE KANT VAN DE PIONIERS
Mentorix blijkt nog een deal te sluiten. De adviseur Onderwijsinnovatie schrijft in hetzelfde Surf-artikel dat Mentorix het platform buiten de HU mag vermarkten. ‘Dat doen ze in Nederland via Creblz.’ De Wolff zegt niet op de hoogte te zijn van deze afspraak. ‘Nee, daar is mij niets van bekend’, zegt hij. ‘Als deze op papier staat dan ben ik benieuwd wiens handtekening hieronder staat.’
In ieder geval heet het platform binnen de hogeschool HUbl en buiten de HU gaat het verder als Eurekos. Sommige medewerkers van de faculteit zien wel brood in de commerciële handel met de elektronische leeromgeving buiten de HU. Zij richten bedrijven op om Eurekos te vermarkten. Een ingewijde hekelt de instelling van de oud-medewerkers. ‘Terwijl zij in de jaren ervoor met een aanstelling bij de HU in de tijd van de baas betrokken waren bij de ontwikkeling ervan’, concludeert de bron.
Het begint met de lancering eind 2014 van de website creblz.nl (gebouwd door het bedrijf van de zoon van de oud-directeur). Daarna volgen in 2015 meerdere bv’s, waaronder Creblz bv (later omgedoopt tot Ylikus bv) en MentorixNL (dochterbedrijf van Mentorix uit Denemarken), later Creblz International gedoopt. ‘Creblz International heeft de ambitie het onderwijs ingrijpend te veranderen. Deze ambitie realiseren wij met behulp van het innovatieve onderwijsplatform Eurekos’, luidt de slogan op de site.
De oprichters en latere bestuurders van Creblz/Ylikus zijn twee projectmanagers afkomstig van de Faculteit Educatie. Ook nemen zij het stokje van de Denen over van MentorixNL/Creblz International. Daarnaast halen ze een expert op het gebied van Europese aanbesteding erbij, voorheen werkzaam bij HU Diensten. Volgens zijn LinkedIn adviseert hij van 2015 tot 2019 voor het Deense Mentorix. Bij beide bv’s hebben de oud-medewerkers van de HU de leiding.
Dan is daar nog de adviseur Onderwijsinnovatie van de Faculteit Educatie, die ooit in Berlijn het eerste contact legde met Mentorix. Hij bekleedt voor zover bekend geen officiële bestuursfunctie bij de bv’s, maar is vanaf het begin actief op de achtergrond. Hij heeft zijn activiteiten ondergebracht in Milimani bv en is volgens zijn website partner met Creblz International en Eurekos.
‘De ethische standaard is het vermijden van de schijn van belangenverstrengeling’
Creblz is het bedrijf waar de oud-directeur bij de oprichting een functie in ambieert, maar waarvoor zijn leidinggevenden De Wolff en Bogerd geen toestemming geven. In plaats daarvan neemt hij via de bv van zijn vrouw aandelen in Creblz. Naspeuring leert dat het gaat om Ssidrz bv (en een stichting met dezelfde naam), die in maart 2015 is opgericht met zijn vrouw als enige bestuurder. Eind 2016 stopt zijn echtgenote en gaat de zeggenschap (en de aandelen) over in andere handen.
De oud-directeur zegt tijdens het hoger beroep dat hij hierover transparant is geweest tegen zijn leidinggevende. Bovendien: Het bedrijf Creblz heeft volgens hem geen contracten met de HU in de tijd dat hij aandelen had via de bv van zijn vrouw.
Onderwijskundige en organisatiepsycholoog Hartger Wassink is kritisch naar de ondernemende oud HU-medewerkers. Hij is gespecialiseerd is bestuur en toezicht, vooral bij onderwijsorganisaties. Hij was enkele jaren onderzoeker bij de HU. ‘De ethische standaard is het vermijden van de schijn van belangenverstrengeling’, benadrukt hij. ‘Voordat je iets doet moet je denken: hoe komt dit over? Lijkt het erop dat er een belangenconflict is of dat ik er voordeel van heb? Nou, dan moet je dat niet doen.’
Dick de Wolff stelt dat hij weinig kan uitrichten tegen de ondernemende (oud)medewerkers. Zij zijn met pensioen, verrichten deze bijbanen naast een parttime functie bij de HU of vervulden geen officiële functies. Daar komt bij dat het college van bestuur eind 2015 de afschaffing van de faculteiten aankondigt. De instituutsdirecteuren doen vanaf toen rechtstreeks zaken met de directeuren van de HU Diensten. ‘De overgebleven faculteitsdirecteuren waren Jan zonder land’, meent hij. In februari 2017 worden alle faculteiten opgeheven.
DE HU KOOPT HUBL EN GAAT OVER OP CANVAS
Terug naar de HU. Het platform HUbl is aanvankelijk bedoeld voor cursussen, deeltijdonderwijs en masters. ‘Maar blended learning wordt door de HU ook gezien als de toekomst van het voltijd bacheloronderwijs’, meldt het HU-jaarverslag 2013. Archimedes vormt alle cursussen om tot blended en zet ze op HUbl. Ook grote delen van de rest van de Faculteit Educatie wil overstappen, terwijl veel andere opleidingen en faculteiten interesse tonen. Blended learning vormt dan een essentieel onderdeel van de nieuwe Onderwijsvisie van de HU.
De docenten zijn tevreden over het elektronisch leerplatform, constateert het college van bestuur in 2014. De HU loopt hiermee voorop. Maar er worden ook kritische noten gekraakt: over de technische kwaliteiten, financiële haalbaarheid, privacy en de beheersbaarheid van het systeem. HUbl is nog niet klaar om uit te rollen over de gehele HU.
‘Blended learning wordt door de HU gezien als de toekomst van het voltijd bacheloronderwijs’
Het platform wordt onder de vleugels van de Faculteit Educatie vandaan gehaald en ondergebracht bij het HU-programma Onderwijsinnovatie. Na verbetering van HUbl is de weg vrij om het elektronisch platform HU-breed in te voeren, ook bij andere instituten die met verschillende leerplatforms werken. Het college besluit tot een Europese aanbesteding. Dat is voor hogescholen sinds enkele jaren verplicht bij uitgaven boven de twee ton. Kort daarna verschijnt de oproep dat bedrijven kunnen intekenen voor hosting, beheer en doorontwikkeling van ‘het bestaande HUbl’.
Hoewel de HU volgens afspraak geen licentiekosten betaalt voor HUbl, dient Mentorix wel pittige rekeningen in voor het technisch beheer (onder andere hosting) en de verdere ontwikkeling van HUbl (bijvoorbeeld voor het bouwen van applicaties). De HU lijkt met HUbl een paard van Troje binnengehaald te hebben. Van 2012 tot en met 2018 betaalt de hogeschool volgens meerdere bronnen ruim vijf miljoen euro voor HUbl aan Mentorix. ‘Er was inmiddels zo veel geld in gestopt dat er geen weg terug meer leek te zijn’, zegt een ingewijde.
In 2012 blijven de kosten nog onder de ton. Vanaf 2013 tot en met 2016 gaat het jaarlijks om een bedrag tussen zo’n 8,5 ton tot ruim een miljoen euro. Daar komt bij dat de HU in 2015 de volledige rechten (intellectueel eigendom) van HUbl van het bedrijf Mentorix opkoopt. Hiervoor legt de hogeschool naar verluidt circa 725.000 euro neer.
Dat de HU deze uitgaven doet voor de elektronische leeromgeving is niet algemeen bekend. In de jaarrekening 2013 van de HU staat dat aan ict 1,8 miljoen meer uitgegeven is dan in 2012 ‘onder andere aan software ten behoeve van het “blended” maken van het onderwijs’. De kosten van HUbl zijn in die jaren ieder geval niet als zodanig ter sprake gekomen in de Hogeschoolraad, zegt oud-voorzitter Cees Braas. Mogelijk dat de gelden in de begroting onder de kostenpost ict zijn geschoven, oppert hij.
Plotseling komt er een kink in de kabel bij de Europese aanbesteding. Het college van bestuur besluit in november 2016 de procedure ‘per direct’ stop te zetten. Een procedurele fout, zo wordt gezegd. Ook blijkt dat de adviseur Onderwijsinnovatie zitting heeft in de projectgroep die moet beslissen welk bedrijf de aanbesteding wint en dus de opdracht krijgt. Dezelfde adviseur die in Berlijn Mentorix tegenkwam. Door de ontwikkeling van HUbl heeft hij duidelijk banden met Mentorix, een van de meedingende partijen.
Deze adviseur zou tijdens de beoordeling ‘overdreven positief’ hebben gestemd op Mentorix, luidt het verwijt. Daarbij blijkt Mentorix over vertrouwelijke informatie te beschikken die gelekt moet zijn door een van de leden van de projectgroep. De verdenking gaat uit naar de adviseur. Volgens meerdere bronnen wordt hij uiteindelijk uit de groep gezet. ‘Hij kon niet onpartijdig beoordelen’, zegt een ingewijde. Om een rechtszaak door deelnemende bedrijven te vermijden beëindigt het college rigoureus de aanbesteding, vertelt één van hen.
In de tussentijd is het beheer van HUbl overgegaan naar de dienst IM&ICT. De directeur van de dienst krijgt de opdracht: bedenk een ‘nieuwe aanbestedingsstrategie’. In maart 2017 verschijnt de aankondiging dat de HU zoekt naar een ‘gebruiksvriendelijk, schaalbaar en flexibel platform’. HUbl en Mentorix hebben dan afgedaan.
Het internationaal opererende Canvas wint de aanbesteding en wordt vanaf 2018 geleidelijk ingevoerd. Meegenomen is dat de kosten van Canvas veel lager liggen: naar verluidt zo’n 350.000 tot vier ton per jaar. ‘Adieu Sharepoint en HUbl, hallo Canvas’, kopt Trajectum in september.
De voormalige instituutsdirecteur houdt vast aan HUbl. ‘Hij ging door met HUbl tegen iedereens advies in, ook dat van mij’, zegt Dick de Wolff. Maar de advocaat van de oud-directeur spreekt dit tegen: ‘Ook bij Archimedes is onder zijn verantwoordelijkheid de start gemaakt met het omzetten naar Canvas. Dit duurde echter langer dan bij andere instituten, omdat het om veel meer modules ging, meer dan 1500.’
DE MISLUKTE UITROL IN NEDERLAND
Instituut Archimedes komt eind 2016 ook nog met StHUbl, een studentenvariant op HUbl (waarvoor een licentie op Eurekos van het bedrijf Creblz Internationals nodig is). Studenten kunnen hierop oefenen met het maken van blended lessen en bijvoorbeeld gebruiken tijdens de stages op de middelbare scholen. Ook zijn ze bedoeld voor de docenten van de stagescholen. Maar dan moeten de instellingen wel willen meebetalen voor de elektronische leeromgeving, is het idee.
Bij de komst van StHUbl doen de oud-directeur en zijn vrouw de aandelen van Creblz van de hand omdat, naar eigen zeggen, anders directe belangenverstrengeling zou ontstaan.
StHUbl is om meerdere redenen omstreden. Studenten konden de lessen aanvankelijk niet gebruiken op de stagescholen, vertelt een bron. De leerlingen kregen geen toegang omdat de HU vanwege de privacy niet zomaar gegevens van hen mag gebruiken. Daarbij bestaat er bij docenten van het instituut weerstand. De indruk ontstaat dat een extern bedrijf geld verdient aan lessen die gemaakt zijn door studenten. ‘Dat kan echt niet’, zegt één van hen.
Een subsidieaanvraag voor StHUbl leidt ertoe dat de dienst IM&ICT het gebruik van de elektronische leeromgeving en dienstverlening van Creblz International onder de loep neemt. Een intern advies uit december 2017 bevestigt sommige kritiek. Instituut Archimedes betaalt in 2016 bijna 10.000 euro en in 2017 ruim 55.000 euro voor de licenties van StHUbl, becijfert de dienst.
Het advies is zeer kritisch over het contract tussen het instituut en Creblz International. De afdeling Inkoop en IM&ICT zijn er niet bij betrokken, er is geen Europese aanbesteding geweest en het contract is niet gesloten volgens de ict-regels van de HU. Daarnaast zijn er twijfels over het naleven van de privacyregels van de gebruikers. ‘De aanschaf van Eurekos is niet compliant met onze interne regels (inkoop) en wettelijke regels ten aanzien privacy.’ Het advies luidt: geen subsidie en aansluiten bij de nieuwe elektronische leeromgeving Canvas.
Daarnaast is er ook lof. Een auditteam dat een advies moet geven over de accreditatie van de lerarenopleidingen spreekt zich lovend uit over het gebruik van HUbl en StHUbl. Archimedes heeft hiermee ‘prachtige parels’ in handen voor het onderwijs. Minister Van Engelshoven toont zich eind 2017 enthousiast over het platform tijdens een bezoek aan de HU.
‘De slechte kwaliteit van het platform staat in schril contrast met de uitvoerige pr rond de lancering’
Zware kritiek tegenover zalvende complimenten. Hoe dan ook: de oud-directeur gaat nog even door op het ingeslagen pad. Eind september 2018 vindt in een school in Den Haag het startschot plaats van ArchimedesOpenContent, een digitaal platform dat voortborduurt op StHUbl. Het bevat een selectie van cursussen van StHUbl en van docenten van Archimedes. ‘Ze worden gratis beschikbaar gesteld aan iedereen in het voortgezet onderwijs en het mbo’, staat in het persbericht. Heel Nederland kan ervan profiteren.
Een samenwerkingsverband van middelbare scholen in de Haagse regio gaat er als eerste mee aan de slag. Docenten kunnen de lessen op ArchimedesOpenContent gebruiken, aanpassen en er zelf lessen maken en opslaan, zo vertelt het persbericht verder.
Een ingewijde spreekt tegen dat het een gratis dienst is. Individuele docenten kunnen de lessen wel inzien en leerlingen kunnen opdrachten maken. Maar het is voor docenten niet mogelijk om de antwoorden van de leerlingen bekijken. ‘Docenten kunnen het alleen gebruiken als er door de school voor de licentie is betaald’, zegt deze insider.
Twee journalisten van Didactief, een magazine over onderwijs en onderzoek, nemen de proef op de som met ArchimedesOpenContent. Het cursusaanbod lijkt overweldigend, maar dat valt tegen. Klikken leidt vaak tot een ‘404 error-pagina’. ‘De slechte kwaliteit en lage gebruiksvriendelijkheid van het platform staan in schril contrast met de uitvoerige pr rond de lancering ervan’, concluderen zij. Of het door deze publicatie komt is niet bekend, maar het initiatief komt niet van de grond. ‘Het is enorm geflopt’, zegt een bron.
ONDERWIJS AAN VLUCHTELINGEN IN AFRIKA
De oud-directeur probeert met blended learning ook vaste voet aan de grond te krijgen in Afrika. Een belangrijke impuls daarvoor is het project dat eind 2016 start in Kakuma, een initiatief van een docent van Archimedes. Kakuma is een vluchtelingenkamp met 185.000 mensen in Kenia. Een fractie van de jongeren krijgt daar onderwijs, vaak van docenten die onbevoegd lesgeven.
De initiatiefnemer en twee collega’s passen bestaande cursussen van Archimedes aan en zo ontstaan vier blended modules didactiek en ict-vaardigheden. Er komt een licentie voor een elektronisch platform van Eurekos. Vodafone stelt kisten met tablets ter beschikking. MasterCard neemt de financiering voor enkele jaren voor zijn rekening. Softwarebedrijf Afas subsidieert eenmalig met 40.000 euro.
In december vertrekken de docenten met de adviseur en een filmploeg in hun kielzog naar Kakuma om de eerste trainingen en lessen te geven. De docenten reizen om de acht weken grotendeels in hun eigen tijd (vakanties) af naar Kakuma. ‘Hard werken – vaak tot in de avonduren in de verzengende hitte, geplaagd door een haperend internet’, vertelt Frans Kriger, docent en initiatiefnemer. Met een plaatselijke universiteit is afgesproken dat de vluchtelingstudenten na de bijscholing kunnen beginnen aan een verkorte lerarenopleiding.
De instituutsdirecteur is vanaf de start enthousiast over het project in Kakuma en reist enkele keren mee. Hij ziet mogelijkheden voor verdere uitbreiding. Al snel lanceert hij het internationaal netwerk ICEFIL. Hij benoemt zichzelf tot president. Maar de subsidie voor Kakuma droogt na enkele jaren op en het lukt niet nieuwe bronnen aan te boren. In 2019 zet hij Kakuma on hold: zonder externe financiering is er geen budget voor dit project.
Toch ontstaan binnen ICEFIL ambitieuze plannen voor landen in de hoorn van Afrika. Het roept op de website op tot de oprichting van een International Teacher Training Academy, met vrijwel dezelfde opzet als in Kakuma. De plannen komen door gebrek aan financiering niet van de grond.
EINDE VAN EEN ROERIGE PERIODE
Dan komen de ontwikkelingen bij Instituut Archimedes in een versnelling. Na het vertrek van de voormalige directeur treedt een interim-directeur bij Archimedes aan en per augustus 2020 zwaait Theo Douma de scepter. Hij treft het instituut aan als een ‘verwaarloosde organisatie’, zegt hij. De bezem gaat erdoor. Er volgt een reshuffling van de vakgroepen. Eén managementlaag gaat eruit. En er komt een meer transparante scheiding van de geldstromen, zoals subsidies, overheidsfinanciën en commerciële zaken.
‘We waren jaren vanuit idealisme bezig en toen werd er in één keer de stekker er uitgetrokken’
Het doek valt definitief voor Kakuma en ICEFILL. Kriger: ‘Wij kregen te horen dat Kakuma niet verder kon omdat het geld op was. De HU wilde hier niet in investeren omdat voorrang werd gegeven aan het onderwijs aan de hogeschool. We mochten ook niets meer doen met ICEFIL.’ Kriger: ‘Dat voelde als een dolksteek in de rug. We waren jaren vanuit idealisme bezig om mensen op te leiden en toen werd er in één keer de stekker er uitgetrokken.’
Douma realiseert zich dat docenten hier met hun ‘ziel en zaligheid’ aan Kakuma werken en heeft ‘veel respect’ hiervoor. ‘Een pijnlijke beslissing’, zegt hij. Maar zonder subsidie kan het project niet doorgaan. ‘Mensen van ICEFIL konden me de meerwaarde ook niet uitleggen en dan snap ik niet wat Archimedes in die landen te zoeken heeft.’ De licentie met Creblz International voor projecten in Afrika stopt hij begin 2021.
In overleg met het college van bestuur worden HUbl en StHUbl in de loop van 2020 afgebouwd en gaat het instituut in zijn geheel over op Canvas. Daarmee loopt Archimedes weer in de pas met andere instituten. De licentie voor StHUbl die het instituut met Creblz International heeft afgesloten, stopt. Tegenover deze kosten staan geen inkomsten: scholen nemen voor zover bekend geen abonnementen op deze dienst. ‘Zo ver is het nooit gekomen’, constateert Douma.
Ook ArchimedesOpenContent bij de Haagse scholen moet eraan geloven. De licentie wordt eveneens opgezegd. De ambitieuze plannen om uit te breiden naar de rest van het land zijn mislukt. Daarbij staat op de begroting een flink bedrag gereserveerd voor de ontwikkeling van lessen voor het platform, zegt Douma.
‘Gelet op de financiële situatie vond ik dat niet verantwoord. Ik wil dat geld niet aan de lerarenopleiding onttrekken’, legt hij uit. ‘Er gaat aanmerkelijk meer geld naar het onderwijs’, concludeert Douma eind 2020 in een interview met Trajectum.
Hoeveel geld de zakenpartners verdienen door het vermarkten van Eurekos is niet duidelijk. Het onderzoek van Berenschot naar onder meer de bv’s bevat enkele pagina’s met ‘omvangrijke schema’s’ van betalingen, zegt de advocaat van de HU tijdens het hoger beroep. Daarvan heeft de oud-directeur financieel niet geprofiteerd, valt op te maken uit de woorden van zijn advocaat tijdens het hoger beroep: ‘Hij is bij geen enkele organisatie betrokken geweest die banden had met de HU. Hij heeft nergens een euro aan verdiend.’
HUbl lijkt niet aan te slaan in het Nederlands hoger onderwijs. Behalve de licenties bij Instituut Archimedes lopen er enige tijd pilots aan de Universiteit van Twente. Die zijn beëindigd na de aanschaf van Canvas. Voor zover bekend is Eurekos niet actief bij andere onderwijsinstellingen.
Wel lijken ze succes te hebben bij het UWV. Volgens berichten op internet sleept Creblz International in 2017 een opdracht binnen van een miljoen euro. De leeromgeving onlinetrainingen.uwv.nl draait anno 2022 nog steeds op Eurekos. Een woordvoerder van UWV bevestigt dat Creblz International een ‘meerjarige overeenkomst’ heeft gesloten via een Europese aanbesteding, maar wil geen bedragen noemen.
Na zijn opstappen bij de HU treedt de oud-directeur in dienst bij particuliere onderwijsorganisatie NCOI. Het merk Eurekos is in 2018 afgesplitst van Mentorix in Denemarken en gaat als bedrijf verder onder de naam Eurekos Systems, mailt de CEO uit Denemarken. Ylikus bv gaat eind december 2021 op in Creblz International.
Hartger Wassink vermoedt dat de oud-directeur met zijn projecten denkt dat hij het onderwijs gaat verbeteren. ‘Naast ijdelheid en eigenwijsheid zit er ongetwijfeld ook een goedbedoelde intentie en een grote drive onder. Dat is vaak bij dit type directeuren’, zegt hij. ‘Ze zijn zich er oprecht niet van bewust dat ze iets doen wat eigenlijk niet kan. Dat is het lastige. Ze denken niet bewust: ik ga dit en dat doen om mijn zakken te vullen. Als ze er dan op aangesproken worden reageren ze vaak extra geprikkeld en ontstaan er toestanden zoals in dit geval rechtszaken.’
Volgens Wassink moet het college van bestuur zorgen voor een cultuur waarbij belangenverstrengeling wordt voorkomen. Er moet transparantie over bestaan en bij twijfel dient het aan leidinggevenden voorgelegd te worden. ‘Het college van bestuur moet helder maken dat er een hele hoge ethische standaard is en dat iedereen zich daar bewust van moet zijn.’
‘Er zijn dingen niet goed gegaan, dat is duidelijk’
De advocaat van de oud-directeur herhaalt in een reactie op dit artikel dat er een onderzoek is uitgevoerd naar het rapport van Berenschot door een deskundige op het gebied van integriteitsonderzoeken, een hoogleraar van de Radboud Universiteit. ‘Zowel de rechtmatigheid van de wijze waarop dit rapport tot stand is gekomen als de juistheid van de conclusies in het rapport bleken zeer betwistbaar zo concludeert de deskundige’, zei de advocaat eerder.
Volgens de advocaat heeft de oud-directeur gehandeld volgens de integriteitscode van de HU. Hij heeft alle beslissingen over zijn bemoeienis met het bedrijf Creblz gemeld bij faculteitsdirecteur De Wolff. Die heeft de oprichting van Creblz weer besproken met huidig collegevoorzitter Jan Bogerd. ‘Hieruit blijkt klip en klaar dat ook het college van bestuur op de hoogte was van deze feiten’, laat de advocaat weten in een reactie.
Het college van bestuur wil nog altijd niet reageren op de kwestie, omwille van privacy. Wel meldt de woordvoerder dat vanaf de eerste meldingen omtrent ’mogelijke belangenverstrengeling en/of integriteitsschendingen’ het college adequaat heeft gehandeld. Dat wordt ‘klip en klaar’ onderschreven door de uitspraken van de rechtbank, ook in hoger beroep, zegt de woordvoerder.
Emeritus lector De Vijlder noemt het ‘een beerput’ als hij het artikel heeft gelezen. ‘Het stinkt aan alle kanten.’ Hij vervolgt: ‘Als medewerkers van de hogeschool met een bedrijf iets ontwikkelen dan moeten over de vermarkting en het profijt daarvan afspraken gemaakt worden. Dat is kennelijk onvoldoende gebeurd.’ Hij geeft verder geen gedetailleerd commentaar op de gebeurtenissen omdat hij te weinig weet over de mensen, de motieven en de ins en outs.
Dit wil hij er nog wel over kwijt: ‘Er zijn dingen niet goed gegaan, dat is duidelijk. Het begint met de constatering dat dit soort integriteitsvragen een nog te weinig ontgonnen terrein is bij de hogescholen. Er wordt misschien over nagedacht maar ik heb de indruk dat gangbare principes en regels op dit gebied beter doorleefd, dus steviger in cultuur en gedrag verankerd, zouden kunnen worden.’
*De namen van sommige personen zijn op verzoek of vanwege de privacy weggelaten, maar zijn allemaal bekend bij de redactie. Alle genoemde personen zijn in de gelegenheid gesteld om te reageren.
